Hai vinte anos que son profesor e estiven dando clases en todos os niveis de Secundaria, e hoxe é o día que non teño claro cal é o papel do profesor.

Na longa escaleira da educación regrada, cada nivel ten as súas propias características. Na ESO, por exemplo, os bos hábitos de traballo e o desenvolvemento persoal son moi importantes. No Bacharelato hai que preparar o ditxoso exame. Na Universidade trabállanse os coñecementos técnicos e a capacidade de enfrontarse aos problemas, por último, a necesidade de reforzar a autoestima do alumnado na Formación Profesional e a inserción laboral toman unha primeira liña. No Instituto, deixamos ao carón a curiosidade que ten gran importancia no proceso de aprendizaxe e, máis aínda, a medida que avanza no sistema regrado, a curiosidade dos nenos vaise evaporando.

Co fin de abordar este paradoxo, a metodoloxía da Formación Profesional está inmersa nun profundo cambio. Baixo a lema do que se aprende facendo, o obxectivo é que o alumnado se sitúe no centro do proceso de aprendizaxe, é dicir, que o alumno ou alumna actívese e consiga unha aprendizaxe significativa nese camiño.

Para iso, para expresarse en palabras breves, o profesor debe crear un reto motivador, preparar e dinamizar dinámicas para traballar as competencias transversais. Para avaliar o traballo, debe recoller as evidencias que demostran a consecución das competencias e orientar o percorrido do alumno ao longo do reto. Créanme, gran traballo.

Na miña mocidade, escoitei unha e outra vez a frase “O alumno aprende a pesar do profesor”. Aínda que nesa época pensaba que era a frase que utilizaba o mal profesor para xustificarse, agora penso que non, porque creo que o alumno que ten curiosidade aprenderá dunha ou outra maneira. Si co tempo vánselle difuminando os detalles, interiorizará conceptos e manterá as ideas principais no tempo. Pola contra, si non hai curiosidade, o alumno sométese ao sistema de avaliación, bórranselle as ideas traballadas ao longo do curso, introdúceselle no mundo laboral, e alí aprende como foi o traballo que se lle seleccionou ou lle tocou.

Como se penetra a persoa que non ten curiosidade no reto? E si non hai curiosidade por que tanto esforzo por parte do alumno e do profesor? Á fin e ao cabo, o resultado é que o alumno e a alumna traballe temas que non lle interesan ano tras ano e o profesor se desmorona polo escaso rendemento do seu traballo.

Non estamos a ocultar o fracaso da comunidade educativa baixo o disfrace das novas metodoloxías? Están as nosas escolas e profesores dispostos a promover a curiosidade? Por que os alumnos perden a curiosidade a medida que se avanza no proceso de aprendizaxe, cando debería o contrario?

A curiosidade é forte e paréceme que o ser humano é natural. Ás veces mantense durmido durante moito tempo, pero nunca desaparece. Hai moitos factores no noso sistema educativo e que forman parte do día a día, que marchitan a curiosidade. Os medios de comunicación definen o importante e a verdade absoluta. Detrás do falso reflexo dunha vida perfecta escóndense as redes sociais que arruínan a nosa autoestima. A excesiva obsesión da sociedade pola produtividade. O efecto homogeneizador do esforzo incansable de ser aceptados ou o tempo que non tomamos para analizar e ler as cousas en profundidade no ritmo da vida.

Por tanto, no futuro veremos onde lévanos o novo camiño da educación regrada, e para que a curiosidade teña cabida deberá ser un marco de preguntas, sen ceder cegamente ás esixencias do mundo laboral. Máis aínda, vendo que algúns pequenos cambios no estilo de vida poden ter unha gran influencia, polo menos os profesores tentemos facer a nosa pequena achega nesa dirección.

Aitor Kortabarria, profesor