“O seguinte paso lóxico na crecente competencia que a Ertzaintza vén adquirindo ano tras ano en materia de formación e valores pedagóxicos” sería que aquelas persoas que queiran exercer como docentes na CAV, poidan facer unha parte da súa formación en Arkaute, tal e como recolle o informe na introdución. Concluída a actividade de ETA, en 2011 iniciouse a formación académica da Ertzaintza en Arkaute para bombeiros e condutores de ambulancias, en 2012 para voluntarios de Protección Civil, sendo a última decisión de trasladar a formación de todas as policías locais á comisaría de Vitoria.

Sería “razoable e natural” que os profesores recibisen formación policial, segundo os departamentos de Educación e Seguridade: “A Ertzaintza ocúpase do coidado de todos os cidadáns e, nun sentido amplo, da educación; o profesorado ocúpase do coidado e educación de nenos e mozos: promover o coñecemento mutuo entre uns e outros e a unificación de criterios pedagóxicos é garantía dunha sociedade democrática”. Pero o informe tamén subliña que a proposta pretende dar resposta a algunhas “tendencias preocupantes” que se están dando na sociedade vasca.

Liberdade vs autoridade

Segundo o informe, a sociedade corre o risco de caer “no sentido da liberdade mal entendida, no sentido da falta de respecto á autoridade”. Mostra diso é a “proliferación de nenos caprichosos que non coñecen fronteiras”, a “cultura do hedonismo” que dominaría entre os mozos, e os problemas cada vez máis perentorios de mantemento da orde dos profesores nas aulas. Pero o “problema” sitúao o Goberno máis aló dos ámbitos dos menores e a educación.

Educación e Seguridade fan súa a denuncia realizada polos sindicatos policiais ErNE e SVPE. “A Ertzaintza e as Policías Locais están a sufrir unha perda permanente de autoridade”, aseguraron os sindicatos, e aseguraron que a perda de autoridade estaba a estenderse na sociedade en xeral. “Hai un continuum nas actitudes dos protestantes que non obedecen ás ordes dos pais, que recorren á folga con inercia contra os alumnos, empresas e institucións que burlan das normas do profesorado, e que desobedecen as ordes policiais: o problema é xeral, as solucións deben ser xerais”, di o borrador do Goberno.

"Reticencias" xeradas pola "cultura do terrorismo"

Aínda que a colaboración entre os departamentos de Seguridade e Educación vén de lonxe, ETA deu un salto cualitativo desde que abandonou a loita armada, segundo explica o informe. Si até entón era unha excepción ver aos ertzainas nas aulas en tarefas pedagóxicas, a partir de 2012 fíxose habitual. O Departamento de Seguridade desenvolveu un programa para que os ertzainas desen charlas nas escolas, como o bullying, a normativa de tráfico, a violencia machista...

A exconsejera Estefania Beltrán de Heredia (2012-2020) puxo en marcha o programa tras a polémica suscitada por un ertzaina que estaba a impartir un curso contra o Bullynga por ameazar a un alumno de Primaria con levarlle un pelo: “A intención do programa é dobre: por unha banda, ofrecer aos nenos e novas ferramentas pedagóxicas para que respecten as normas e aos seus compañeiros; doutra banda, queremos que mozos e profesores normalicen a presenza da Policía na sociedade e por tanto na escola, como ocorre en calquera sociedade democrática”. O conselleiro explicou a continuación por que se necesitaba esa normalización: "A cultura do terrorismo xerou en ocasións desconfianza e distanciamento entre a policía vasca e a comunidade educativa, e é hora de eliminala".

A proposta do Goberno sería un “novo salto cualitativo” para reforzar esta dirección, segundo os departamentos de Educación e Seguridade: “A Ertzaintza pasará de participar directamente na formación do alumnado a formar parte do profesorado”. Os departamentos de Seguridade e Educación prevén dificultades para dar este salto, pero consideran que poderían superalas: “O profesorado é un sector que tende a fortalecerse en si mesmo, a miúdo mostrou resistencias á hora de colaborar tanto coas innovacións pedagóxicas como cos policías, pero estamos convencidos de que estas resistencias son superables”.

Materias

Para o exercicio da función docente é imprescindible a realización previa do Máster en Formación do Profesorado de Ensino. O informe propón a creación de dúas materias obrigatorias para este máster e a súa impartición na academia da Ertzaintza de Arkaute (Vitoria, Álava). Unha das materias sería “teórica” e outra “práctica”.

A primeira, teórica, Valores democráticos na educación: dereitos e límites: “A materia tería como obxectivo promover a reflexión e dar criterios claros sobre o necesario equilibrio entre liberdades e deberes”. O informe contempla a posibilidade de desenvolver a materia en colaboración coa asociación empresarial Confebask, argumentando que a empresa, a escola e as institucións públicas comparten a mesma base e son complementarias: “No tres é imprescindible o equilibrio entre as liberdades e as obrigacións, o tres comparten obxectivos e valores, o tres fortalecen ou debilitan mutuamente”.

A segunda materia, de carácter práctico, sería a de Técnicas educativas para a intervención do alumnado disruptivo. A materia responde a unha demanda dos Berritzegunes de apoio á Formación e Innovación Educativa, segundo o informe: “No ano 2019 os Berritzegunes recibiron por primeira vez por parte do profesorado solicitudes de formación en técnicas de atención básica para defendelas fronte aos alumnos que se lles esquece fisicamente e manter a orde na aula. Entre 2019-2022 estas solicitudes aumentaron un 17%”. A impartición da materia recaería no Departamento de Dereitos Humanos da Brigada Móbil da Ertzaintza. Só se impartirían técnicas de “man alzada” (“en caso contrario de elementos defensivos”) e “sempre co mínimo uso da forza necesaria”.

O Goberno prevé que cada materia teña nove créditos, presenciais. En principio, o alumnado desprazaríase ás clases, pero o informe non exclúe que se amplíen as ofertas de estancias na academia de Arkaute para que “os futuros profesores coñezan na práctica o funcionamento interno dunha escola baseada en valores democráticos e alimenten a afinidade entre ertzainas e profesores”.

Test psicotécnico

A principal novidade que prevé a proposta de adaptación da formación do profesorado da CAV ás novas necesidades pedagóxicas sería un test psicotécnico que, unha vez superado o máster, deberían realizar os futuros profesores. “O uso dos tests psicotécnicos é habitual como acceso ao emprego en diversas profesións privadas e públicas”, lembran os Departamentos de Seguridade e Educación, e defenden cun paralelismo a implantación da profesión docente: “O monopolio do uso da violencia é unha responsabilidade imprescindible e delicada na democracia, e o test psicotécnico que se fai aos policías garante que este poder se delega en brazos fortes pero amultos, e en cabezas, tanto eticamente como psicoloxicamente equilibradas. Non é menos responsable o monopolio do uso do ensino e, en consecuencia, necesitamos as mesmas garantías democráticas como sociedade ante o profesorado”.

O informe do Goberno recolle unha serie de preguntas e exercicios posibles do test, subliñando que se trata unicamente dunha “mostra representativa”, que unha vez aprobado o proxecto debe “axustarse e completarse”. O borrador de test foi elaborado polo departamento de Dereito Público da sede da oficina de avogados Uría e Mendez en Bilbao, tal e como recolle o informe. O que non recolle é que este departamento está dirixido polo ex conselleiro de Seguridade, Javier Balza.

Aquí móstranse as mostras do test (escaneadas da versión en papel do informe):