O 76% dos animais mariños son violuminosos, de todos os tamaños, desde os crustáceos máis pequenos ás grandes quenllas, até os chipirones xigantes. Por tanto, podemos dicir que o mar está cheo de “luciérnagas”, aínda que non son fáciles de ver, xa que a maioría son especies de augas profundas.

Pero como produce unha luz un ser vivo? A natureza preséntanos diferentes maneiras. O fotoforo é un órgano emisor de luz a través de determinadas sustancias químicas, como a luziferina, que aparece nalgúns animais mariños con puntos de luz, fáciles de ver en peces e cefalópodos. Este órgano pode ser simple ou tan complexo como o ollo humano, xa que contén lentes, filtros de cor e reflectores. Por outra banda, existen outros animais que poden producir luz a partir de sustancias que absorben nas lisericas das presas, ben a través de células especializadas (fotocitos) ou ben coa axuda das bacterias simbióticas que posúe o organismo.

Entre os animais máis soados con violuminiscencia atópanse os peixes abisopelágicos, é dicir, aqueles que viven nos océanos a profundidades entre 4.000 e 6.000 metros sen luz solar. Por outra banda, os peixes lofiformes teñen un cebo de carne brillante para atraer e engulir ás súas presas, como unha técnica pesqueira avanzada. Acórdasche do peixe de lanterna da película de Nemo? Pois o sapo que compramos nas pescaderías (Lophius budegassa) tamén pertence á mesma familia. Chipirones xigantes que se atoparon en Asturias (Architeuthis sp.) tamén son bioluminiscentes, que utilizan a luz para cazar presas. Durante o día atópanse en augas profundas e durante a noite desprázanse cara a profundidades máis pequenas para cazar. A medida que as presas se van achegando céganas cun forte brillo de luz, como unha luz flash dunha cámara fotográfica.

Algunhas quenllas de augas profundas, como o Dalatias licha, controlan a produción de luz grazas a hormonas como a melatonina ou a prolactina. As quenllas máis pequenas do mundo (15 cm), pola súa banda, as quenllas lanterna (Etmopterus perryi) mostran orgullosamente a luz dos fotoforos que teñen nos seus órganos sexuais a membros da mesma especie para realizar unha autopromoción, aumentando así as posibilidades de atopar parella en augas escuras e profundas.

 

 

 

 

 

 

Non podemos deixar de presentar este último exemplo: a nosa “luciérnaga salgada” mariña. No golfo de Bizkaia temos un dinoflagelado, coñecido como bágoa azul ou faísca de luz, que se ilumina cunha reacción química similar ás luciérnagas (Noctiluca scintillans). Este organismo unicelular, que forma parte do plancto mariño, produce luz polo proceso de oxidación da molécula de luziferina. Cando estes diminutos organismos excítanse coas vibracións da superficie mariña, xa sexa polas ondas ou pola presenza doutros organismos, producen luz. Si na nosa costa podes navegar en barco de noite, esta é, en poucas palabras, a túa experiencia:no extremo dunha barca, golfiños saltando na quilla de proa, á luz dunha fouce lunar e a través das costas dos mamíferos, violencia do plancto. Un espectáculo único impregnado de faíscas, salpicaduras e “luciérnagas salgadas”. Se non hai barco, a outra opción é contemplar a luz que achegan as ondas que chegan á praia. Pero, iso si, necesitarao nunha praia bastante salvaxe, sen contaminación lumínica, porque esas marabillas que se acenden no noso interior non son tan visibles.