José Antonio Zorrilla, ex cónsul e diplomático español nas redes, asiste nos últimos tempos a unha charla sobre a guerra de Ucraína (San Telmo, dentro dun ciclo de conferencias sobre Dereitos Humanos). Vén dicir, máis ou menos, que os dereitos humanos e as relacións internacionais non van polo mesmo camiño, é dicir, que nestes últimos non hai lugar para a ética.

Ou o que é o mesmo, todos os Estados actúan na política internacional de acordo cos intereses geoestratégicos, económicos, nacionais e, en xeral, crematísticos á hora de facer e disolver guerras, establecer relacións económicas e políticas e disolvelas. “Vouvos a quitar a inocencia”, dicía o titular do Diario 16.As redes explotaron e, de feito, non sei por que me sorprendo. Pero teño que recoñecer, aínda me pillan con sorpresa a repercusión que teñen nalgúns sectores da esquerda. E ese eco non é, por suposto, casual, senón moi sintomático. Os que comparten a mensaxe, basicamente, queren transmitir unha mensaxe a outros sectores da esquerda que seguramente o consideran tépedo: “Por favor, a todos os pacifistas e negociadores, entendédeo dunha vez por todas, o mundo organízase, disólvese e reorganízase por guerra”. Mire. Grazas por quitarche o veo, de corazón.

Porque non sabiamos que excónsules como Zorrilla, en sentido ascendente ou internacional, e sobre todo cando os suxeitos son os Estados, recoñecen o código de guerra ás cuestións internacionais (como di na súa intervención, “sen xustificar as guerras, eh”, con facer guerras, bastante). Con todo, cando miran cara abaixo e cara a dentro, aos conflitos nacionais e sociais no interior do Estado, utilizan un catolicismo máis maniqueo e un código de dereitos humanos máis rigoroso que os bispos franquistas do Estado español. Resumindo e simplificando: para o Estado español, suxeito e condutor da historia, código de guerra; para nós, todo pobo, cidadán ou movemento social que sexa obxecto dos estados e dos grandes poderes, unha aplicación estrita dos dereitos humanos e un rexeitamento á violencia. Pero aplaudimos o “realismo” de Zorrilla por presumir que a nosa inocencia se destapou.Tout vai ondo.

Por que nos gustan este tipo de mensaxes? Para algunhas guerras preconizamos os principios políticos (e utilizamos o realismo político só para a explicación); para outras, primeiro o realismo político (e obviamos os principios políticos). Un ou outro para o que nos interesa. E se o marco é geoestratégico, tragarase pola esquerda, o mesmo para apoiar a OTAN ou Rusia: “A invasión rusa é defensiva porque a OTAN trasladou as fronteiras ao seu territorio, porque viu perigar a súa integridade territorial”. Iso é o que ouvín falar moito cos meus amigos. Por que o Estado español ha traído a este país diferentes guerras, torturas, GAL e formas de opresión? Pola mesma razón que a anterior: para defenderse, porque ve perigar a súa integridade territorial coa supervivencia do noso pobo. Por que os estados español e francés pon trabas sempre ao desenvolvemento do eúscaro? Unha maior difusión do eúscaro, igual que unha maior difusión da nacionalidade vasca, igual que una Euskal Herria máis forte, igual que a integridade territorial de dous estados en risco. É un realismo político, parvo! Tamén podo introducir unha cita de Maquiavelo pola forza da guerra se lles gusta.

Claro! Na política, tanto a nivel internacional como a nivel nacional, os dereitos humanos son unha fechadura para os inferiores, ben protexida e encomiada polos medios de comunicación e os aparellos de Estado dos máis altos, co fin de que todo intento de cambio de statu quo resólvase de forma áxil, de forma legal e seguindo os dereitos humanos. Pero de facto, hai, sempre hai realismo político e principios políticos na dialéctica. Se o único criterio é o primeiro, pódese xustificar a barbarie máis cruel ou facer a maior vergoña. Hoxe Guaidó é presidente de Venezuela, mañá Maduro, porque hai escaseza de petróleo. Pero se o único criterio é o segundo, non se pode facer a política, senón a santa misa. A cuestión é simple: nesta dialéctica, o stablishment pode e tende ao maniqueísmo (actuando primeiro e colocando o segundo como fechadura –a violencia veña de onde veña...–), pero a esquerda non. É a "traxedia" da esquerda.

A mera apelación do realismo político (volvendo á conferencia de Zorrilla) convértese, por tanto, nun marco político que xustifica a posición favorable dun bando. Se non vén detrás de ningunha lectura transformadora da esquerda, leva implícitos todos os compoñentes da frivolidade, o risco de que o realismo absorba toda posición da esquerda. Civilization é o risco de xogar ao videoxogo, como pobos e cidadáns como peóns buxán. A pregunta e a cuestión é, pois, outra cousa; que lectura ten que facer a esquerda transformadora das guerras intercapitalistas? Desta pregunta hai que pensar a resposta a tiróns; críticamente, pondo todos os exemplares encima da mesa, explicando todos os matices, contra toda diablación dos grandes medios de comunicación, criticando todo intento de doutrina shock, e sen ocultar a complexidade da historia da guerra, sen ser naif, pero pondo encima da mesa o potencial político da paz. Porque construír a paz é máis difícil que facer a guerra, porque esixe, como dicía o ex presidente colombiano, a adaptación dos prexuízos.

A guerra de Ucraína legounos, desgraciadamente, a destrución do debate público, a demonización e a frivolidade. O menosprezo da actitude pola paz e a burla, que unha parte da esquerda comprou na súa totalidade, en nome da xeopolítica. E esa guerra volveunos a pór de manifesto as carencias e miserias dos nosos valores, das nosas crenzas e do sistema político. Tamén a inxustiza e a brutal precariedade do noso sistema globalizado e diferente.

Desde a esquerda e desde a necesidade da soberanía, o que corresponde á esquerda é pensar no camiño dun mundo máis xusto, hoxe máis difícil que nunca, obviando esquemas simplistas e obsoletos e frivolidades; tanto geoestratégicamente como a escala nacional, reivindicando os dereitos humanos pero sen maniqueísmo ou desidia, e sempre pondo no centro aos cidadáns e aos pobos (neste caso o pobo ucraíno), contra todos os imperios e os imperios.