A inmunidade colectiva ou de rabaño consiste en que unha alta porcentaxe da poboación ante un axente infeccioso sexa inmune, onde os inmunizados farían a función de devasa, afogando a propagación do contaxio. No caso da COVID-19 estamos moi lonxe do 60-70% que se estima necesario, a pesar de que todos os días móstrannos que o indicador de contaxio R0 é <1.

Falando da contaminación da poboación, veume á mente con frecuencia se nos ámbitos de poder vanse a utilizar talles conceptos epidemiolóxicos cando se trata de neutralizar ideoloxías actuantes. De feito, as ideoloxías que cuestionan a orde establecida e propoñen outro modelo socioeconómico foron historicamente representadas como unha enfermidade. Desde a pantasma do comunismo anunciado por Marx e Engels no Manifesto comunista de 1848, pasando pola cruel estratexia desenvolvida por Estados Unidos e moitos gobernos sanguentos contra a expansión do comunismo, até estes tempos post-verdade, as ideoloxías que buscan substituír de raíz o sistema capitalista e as estruturas de Estado construídas baixo a súa sombra foron consideradas enfermidades contaxiosas. A loita independentista dos pobos oprimidos contra os estados dominantes tamén foi incluída na categoría de enfermidades contaxiosas, tanto no mundo como no País Vasco (a teoría criminalizadora de “todo é ETA” e a candidatura “contaminada” da Esquerda Abertzale non quedan tan lonxe…).

Para manter a disidencia política baixo control é imprescindible unha forte inmunización ideolóxica colectiva da poboación. É dicir, que a influencia de ideas e proxectos potencialmente perigosos para o poder non inflúa na maioría da poboación, aínda que, obxectivamente, alíñese coas súas necesidades. Este amplo sector, inmunizado fronte ás ideoloxías transformadoras, faría de forma inconsciente unha devasa, obstaculizando a difusión desas ideas. Esta silenciosa estratexia de illamento social ten como obxectivo reducir ao máximo o R0 das ideas liberadoras. Nesta superioridade cultural teorizada por Gramscik, a clase dominante consegue a adhesión dos sectores explotados a través de diferentes vías. Así se explica, en gran medida, que nas sociedades compostas por traballadores e traballadoras, incluída Euskal Herria, a dereita siga sendo a principal, aínda que sexa con verniz social.

Trátase dunha estratexia versátil e multidimensional para conseguir a inmunidade ideolóxica da poboación, combinando diferentes elementos. A ameaza de castigo directo utilízase amplamente como unha vacina de pánico (en forma de asasinato, cárcere, tortura, borra ou multa administrativa; coa posología que cada momento sociopolítico demanda). O medo á exclusión ou á ruptura do desenvolvemento profesional polas ideas políticas ten tamén o seu efecto oculto pero efectivo, a inmunidade do rabaño desesperada

Pero o tipo de vacina máis eficiente é o tratamento preventivo de distracción que conforma a manipulación mediática e o consumo asociado ao lecer. De feito, administrados en doses continuas, coa recollida diaria das vacinas de reforzo, a inmunidade ideolóxica pódese levar a porcentaxes moi altas, sen signos evidentes de enfermidade. Mergullados na inadvertencia e a comodidade do autofraude, moitas persoas mantéñense afastadas dos factores contaminantes ao sobordar de produtos da industria do lecer. As distancias ideolóxicas de seguridade serán tan grandes que farán imposible o contaxio. Máis aló do lecer imprescindible, é evidente que Netflix, miles de videoxogos, realities e series, así como as loitas de fútbol profesional que se renovan con gran urxencia, son elementos moi útiles para reforzar o firewall contra o contaxio de ideas e iniciativas perigosas. O tratamento distributivo non deixará lugar á representación desoutra sociedade posible.

O efecto da campaña omnipresente e esporádica de inmunización ideolóxica non é homoxéneo entre as persoas, respondendo as mentes ao tratamento de diferentes maneiras. Nalgúns o intento de vacinación ten un efecto baixo e seguen sendo reactivos e contaxiosos. Noutros moitos casos, o efecto é total, asegurando a inmunidade para toda a vida coas vacinas de reforzo continuas. E con outros se consegue a inmunidade parcial ou temporal, mantendo a posibilidade de contaxio con ideas transformadoras segundo as condicións, mantendo unha capacidade de reacción fronte ao inxusto.

Calcular a inmunidade ideolóxica dos pobos é case imposible, e si fose posible, nunca daría o dato. Non teño ningunha dúbida de que en Euskal Herria é máis baixo que noutras moitas sociedades, grazas ás loitas historicamente desenvolvidas. Tamén nesta situación especial, por encima das dificultades prácticas, séguense levando a cabo numerosas iniciativas populares ante a pandemia de conformismo, lentitude e individualismo. Con todo, aproveitando a incerteza, a burguesía tentará levar a cabo outras medidas para reforzar o control social e a súa hexemonía, engalanándose con mensaxes transversais sobre as clases (“todos estamos no mesmo barco”, “o virus non distingue entre a cidadanía”, “disto sairemos todos xuntos”…).

Nos próximos meses e anos, chegados á “nova normalidade”, imos explorar en que punto alcanzaron a inmunidade ideolóxica da poboación. Tamén veremos en que medida os sectores populares contaminados con ideoloxía liberadora foron capaces de adaptarse á situación, desenvolvendo as mutacións necesarias para aumentar a súa virulencia, así como para contaxiar máis sectores inmunizados de abandono da poboación con activación política. R0>1 obxectivo.