Só o COVID-19?
Nestes momentos difíciles, cando a COVID-19 e as súas consecuencias (sobre todo para a escola pública) parecen ser o único tema, e con ela parece que se quere tapar todo, convén lembrar unha vez máis o principal problema que subxace baixo a alfombra do noso sistema educativo vasco: a segregación escolar. O Consello Escolar de Euskadi, Save the Children e todos os axentes da educación pública han denunciado reiteradamente que a rede pública segue sufrindo cada día, pero non se quere buscar unha solución a este problema.
A segregación escolar: a vergoña do noso sistema educativo
"Na CAPV, a concentración de alumnado de baixo nivel socioeconómico afecto ao 46,6% do total de centros, sendo o 88,9% destes centros de moi alta concentración de titularidade pública"
Na CAPV, a concentración de alumnado de baixo nivel socioeconómico afecto ao 46,6% do total de centros, e o 88,9% destes centros de moi alto nivel de concentración son de titularidade pública, segundo Save the Children (2018). A situación segue empeorando. Como é iso? É a consecuencia directa da negación de recursos á escola pública e da sobrefinanciación do ensino concertado, de apostar por esta última, en detrimento de a educación común. O Goberno Vasco asume o papel de xuíz imparcial, tratando as dúas redes totalmente distintas coma se fosen iguais; así, os anos e a falsa liberdade de elección do centro permiten seguir crecendo a segregación escolar coma se tratásese dun fenómeno natural ou inevitable.
En consecuencia, case a metade dos centros educativos da CAV (financiados co diñeiro de todos) seguen optando polas cotas económicas ("voluntarias", porque son ilegais), o que xera unha discriminación real entre as familias que poden elixir e as que non teñen posibilidades económicas, é dicir, xera unha brecha, unha separación social entre os centros, a segregación.
Plans de propaganda
Ante esta realidade socialmente inxustificable e as continuas denuncias que ano tras ano se despiden, o Goberno Vasco ha querido limpar a cara con documentos e plans que din defender a diversidade e inclusión pero que non cuestionan a realidade deste sistema público-privado desequilibrado e discriminatorio, e que non van á orixe do problema:
II Xornada de atención educativa ao alumnado inmigrante no ámbito da escola inclusiva e intercultural 2016-2020. O plan non se executou nun 20%. Escolarización do alumnado de orixe estranxeira no sistema escolar da CAPV. No documento diagnóstico e novas medidas de intervención, de outubro de 2018, non aparece ningunha medida concreta. O programa Hamaika Esku, pola súa banda, non é suficiente. Pola convivencia e a equidad educativa
"Plans en papel, intencións, palabras bonitas, medidas a medias, pero sen pór os medios necesarios para polas en marcha"
o convenio de colaboración (xullo de 2019) incluía unicamente medidas asistenciais de carácter social, e unicamente en Vitoria-Gasteiz (o informe elaborado pola Mesa Interinstitucional local atópase nun caixón). Ese mesmo mes púxose en marcha o proxecto Magnet-Erakarri, que se aplica exclusivamente no seis centros educativos da CAV, algúns dos cales presentaron denuncia pola insuficiencia de medios adicionais para a realización do proxecto. Convén ler as conclusións da Fundación Jaume Boffil, impulsora da experiencia catalá do Magnet, que insisten en que a segregación non se paralizará si o Departamento de Educación e o Concello correspondente non toman medidas políticas específicas contra esta segregación. Medidas de política educativa non aplicadas.
En definitiva, plans en papel, intencións, palabras bonitas, medidas a medias, pero sen pór os medios necesarios para polas en marcha e sen medidas reais para reverter a discriminación que xera este sistema. En consecuencia, son os profesionais e as familias da educación, coa súa implicación, quen levan ao seu cargo a xestión da segregación escolar, que afecta o conxunto da comunidade educativa e á súa contorna social.
Lembremos que o Goberno Vasco (PNV-PSE) retratouse ante este tema en setembro de 2018 ao rexeitar a tramitación dunha Iniciativa Lexislativa Popular (ILP) impulsada pola plataforma Zubiak Eraikiz e apoiada por máis de 17.000 cidadáns e cidadás (que pretendía impulsar o debate sobre as condicións mínimas para avanzar cara a un sistema educativo máis inclusivo e non segregador).
Existen solucións
Son moitas as medidas que se poden adoptar ante a próxima campaña de matriculación, un momento clave para non aumentar a segregación anual que xera: a creación de oficinas únicas de matriculación en cada municipio para unha escolarización equilibrada do alumnado
"Pódense tomar moitas medidas fronte á próxima campaña de matriculación, un momento clave para non aumentar a segregación que xera cada ano"
para garantir e, ao mesmo tempo, xestionar a matrícula fóra de prazo do alumnado; prohibición categórica de cobrar "achegas voluntarias" ás familias dos centros sostidos con diñeiro público; cambios no baremo de admisión, eliminando o referente á renda e o punto de libre disposición do centro; control de cocientes de alumnado por aula na rede concertada; dotar á rede pública de máis medios e persoal (rede inclusiva, universal, principal motor de compensación e euskaldunización das desigualdades); creación dun mínimo e máximo dunha aula pública en todos os centros educativos con diñeiro público, etc.
É o momento de reformular o sistema educativo vasco que ano tras ano xera a segregación e que non cumpre os obxectivos de inclusión que a sociedade vasca demanda e necesita. Mirar e cambiar a realidade. Fai falta conciencia social para acabar definitivamente con esta realidade máis vergoñosa da nosa sociedade.