- AGA foi fundada en abril de 1991 e xa cumpriu tres décadas, pero non podemos esquecer que AGA foi a semente de AGAKO, que anos antes abriu o camiño e ocupou o que sería o primeiro gaztetxe da localidade o 3 de abril de 1987.
En marzo de 1987, nunha das reunións celebradas no edificio do sindicato CCOO, a Asemblea de Mozas de Arrasate decidiu ocupar o antigo cine Gurea. "Pedimos ao Concello o antigo matadoiro –situado xunto á actual sede da Mancomunidade– para que fose un gaztetxe e a súa resposta foi a demolición", explica Alberto Encinas, membro de AGA. Tras darse conta de que non ían avanzar por ese camiño, e "fartos", finalmente, tras unha manifestación, ocuparon Gurea, o 3 de abril. A pesar de que ao día seguinte os ertzainas desaloxaron o edificio, AGA volveuno a ocupar, e durante case dous anos utilizárono como gaztetxe Gurea, até principios de 1989.
Aciñeiras lembra que foron anos "bonitos". "En Euskal Herria había moitísimos movementos e xurdiron novos movementos sociais. Resumiría cunha metáfora: moitos mozos saímos do armario con ganas de facer cousas. A rebeldía foi unha explosión", di. Pero, ao mesmo tempo, a heroína golpeara con forza naquela época e moitos suxeitaban o gaztetxe coa heroína. "A sociedade non estaba preparada para dar solución a este problema, e menos aínda o gaztetxe. A aposta dalgúns foi a máis fácil: denunciar e sinalizar o gaztetxe. Pero a nosa aposta foi ser creativo e rebelde, porque tiñamos moitas ganas de cambiar moitas cousas".
Isto foi así, xa que naquel gaztetxe facíanse todo tipo de actividades. Por exemplo, crearon Sorgina Irratia, unha emisora que aglutinaba á maioría das asociacións do pobo, que reflectía todo o movemento da rúa, e crearon o grupo de teatro Tunantes do Norte. "Os nosos traballos eran un compromiso co movemento antimilitarista, a Okupa, contra a pasividade e a sensibilización ante a SIDA, ademais de participar noutras historias e nas que colaboramos coa iniciativa HIES, liderada por Jon Salaberri", engadiu.
Foi un concerto dA Polla Records, pero foi o comezo do final de Gurea, cando dúas persoas da esquerda abertzale cortaron a luz na metade da actuación. "A pesar de que o Concello estaba disposto a volver iluminar o noso, entregámoslles as chaves, estabamos cansados de que a diana fose fácil para eles", destacou Aciñeiras.
Discontinuidad e creación de AGAKO
Iso foi a principios de 1989, e logo houbo unha pausa de dous anos, sen asembleas nin gaztetxe. Durante este tempo os mozos reuníanse no claustro do edificio contiguo. Este edificio, que na actualidade é Kulturate, xa fora un hospital de tuberculosos, e por iso coñéceselle como antigo hospital, segundo explicou Iker Barandiaran. -Tamén foi unha gardaría cando eramos pequenos. Pero naqueles momentos, o edificio estaba pecho", engadiu. Precisamente, Barandiaran foi un dos promotores de converter o antigo hospital en gaztetxe. "En 1990 e en 1991 celebrouse a quincena artística, para o que se derrubaron tamén algunhas paredes. Nós andabamos por alí e ás veces entrabamos, simplemente a xogar ao ping pong, a tocar a guitarra ou a estar. Unha vez entramos máis, alí empezamos a reunirnos e de aí saíu a idea de crear o gaztetxe. Así, uns poucos que estaban activos en Gurea e outros que coñecemos a Gurea creamos o gaztetxe".
Tiñan "moi claro" que Gurea e AGA foran a semente e non querían que rompese, pero decidiron porlle outro nome. "O novo nome xurdiu dunha especie de concurso: Confraría Organizada de Mozos Alternativos de Arrasate (AGA)". Desta forma, en abril de 1991, o antigo hospital comezou a súa andaina, xestionado por AGAKO. Alí tamén levaron a cabo diversas actividades: "Fundamentalmente concertos, como os dO seu ta gar, Soziedad Alkoholika ou Etsaiak. E tamén de grupos de diferentes partes do mundo. Doutra banda, creouse a asemblea contra o TAV, levaron a cabo diversas campañas co Concello en materia de drogodependencias, iniciativas sobre a sida, sexualidade, volta do 8 de marzo, talleres diversos, colaboración con AED e Txatxilipurdi, etc. Tamén era época de insumisión e, en colaboración co grupo insubmiso, organizamos durante anos o Día da Insumisión".
Con todo, o Concello advertiulles desde o principio de que este gaztetxe non sería para sempre. Ademais, como Gurea, o Concello tampouco vía con bos ollos o antigo hospital, segundo Barandiaran. -Creo que tiñan o reparo de pechar o segundo gaztetxe. Durante moito tempo negociamos co Concello sobre o mozo e o futuro do antigo hospital e, finalmente, AGAKO realizou o deseño previo da Uarkapekoa".
Así as cousas, o antigo hospital mantívose até o ano 2002, tras a aprobación do proxecto de Kulturate por parte do Goberno municipal. "Aínda así, en Altamira deixouse aos mozos un pequeno local onde poder gardar material e reunirse ata que tivesen un novo gaztetxe", explicou o alcalde. A pesar de que o de Altamira é un simple local, o movemento seguiu adiante, e mostra diso é, por exemplo, o nacemento do fanzine Gazta Xa naquela época.
O salto a Uarkape Gaztedi
En xuño de 2003 inaugurouse o actual gaztetxe, construído polo Concello. As asembleas dos primeiros anos do novo gaztetxe eran "moi masivas", segundo Ane Gorosabel, membro de AGAKO nese momento. "Ante a necesidade dunha substitución na Asemblea, fíxose un chamamento á mocidade do pobo para revitalizar o gaztetxe. Recordo que na miña primeira asemblea estabamos uns 100 mozos. Non sei de onde sacaron tantas cadeiras! Ese foi o meu primeiro contacto co mozo, a principios de 2004", explicou. "A pesar de que empezamos a entrar unha nova xeración, tamén quedaron algúns membros da xeración anterior, e iso foi fundamental para avanzar nesa dirección", engadiu. Ao principio, o gaztetxe estaba "moi buxán", frío. "Con todo, co tempo, foise enchendo, e non só cos murais, o rocódromo ou a barra. A experiencia foi a vestir o gaztetxe, e fixémolo entre todos".
No aniversario, "recuperado das forzas do Estado"
Coincidindo co mes de abril de 2021, AGA celebra o seu trixésimo aniversario en plena praga. "Condicionou absolutamente o aniversario. Grazas á pandemia ou á pandemia, fixemos un documental, un libro e un videoclip. Si a situación fose a primeira, fariamos unha comida popular xigante e unha macro-concertos; non entrariamos nun exercicio de memoria como este e o resultado foi moi bonito", explicou Inesa Ugalde, de AGAKO.
Segundo subliñou, o 25 aniversario foi un punto de inflexión, porque a nivel de Euskal Herria, os gaztetxes tamén se marcharon "cara a un novo modelo de militancia". "A día de hoxe, vexo unha asemblea renovada, con moitos mozos. O traballo realizado nos últimos anos está a dar os seus froitos e, mirando ao futuro, estamos con ganas, con forzas renovadas, para afrontar os retos de cada momento".