Teño nas miñas mans o Gara do 18 de xullo. O encabezamiento di así: “As cidades non só aguantan senón que pon as bases para que o eúscaro suba” Chamoume moito a atención. Non é esa a percepción que eu teño, pero, bo, non son máis que un vascófilo ordinario dun pobo covarde… que teño que saber eu!

A curiosidade levoume a buscar información: Segundo parece, a presenza do eúscaro na rúa comezou a medirse en 1989, e en 2006 mediuse o nivel máis alto (13,7%); tras decrecer no próximos dez anos (2006-2016), a medición de 2021 sinala que se mantivo o dato de 2016, é dicir, que se produciu un descenso. Gaitzerdi… Da capital á capital, en San Sebastián o uso está en pouco máis do 15%, desde 2011.

Bilbao situouse no ano 2001 no seu punto máis alto (4,6%), en 2016 no seu parte inferior (2,5%) e no 3,5% en 2021. En Pamplona desde 1997 “estable”, non se pode chegar ao 3%. Baiona 2,5% (por baixo do uso do castelán). En Vitoria-Gasteiz o uso do eúscaro na rúa volveu aos niveis de 2006: 4,1%. Non son datos para empezar a tocar o txistu, na miña modesta opinión, nin sequera na capital da CAV.

«Estamos a sentar unhas bases moi sólidas para a supervivencia do eúscaro e para permitir algúns crecementos… Os esforzos que estamos a facer trouxeron esa recuperación, a diferenza doutros lugares » linlle nunha prensa a un experto, e entre min, a que é o que di “reanimar”?

Na mesma entrevista, outro experto: “Inventouse até agora e ímolo a facer agora. Un punto de desgraza é que non temos onde mirar. Cataluña non é un modelo para nós». Pois a min paréceme que se inventou nuns ámbitos, e noutro non, se non é atrevemento: Inventouse na xestión de EiTB? No audiovisual en xeral? Nas redes de internet? No ámbito dixital? Nos modelos lingüísticos de Formación Profesional? En política lingüística co mundo laboral?... Ademais, creo que é conveniente sinalar que é o que fixo: as administracións, os partidos, a actividade cultural vasca de iniciativa popular e outros axentes teñen e seguen comportamentos moi diferentes, moitas veces contraditorios.

Sorprendeume a mención a Cataluña. Por que non é un exemplo para nós? Porque dependemos dos mesmos Estados e da mesma lexislación! Para nós Cataluña debería ser un modelo, eu creo, en moitos aspectos relacionados coa lingua. Bilbao é logo considerada como un “exemplo de poder invisible”. A min, con todo, paréceme un exemplo de política lingüística invisible (a favor do eúscaro). Cada vez que vou visitarme cada vez aparéceme máis castellanohablante, o eúscaro apenas se ve, nin se ouve nos rótulos de anuncios dos bares, restaurantes e comercios en xeral, mentres que o castelán e o inglés en calquera lugar, en lugar do noso. Non parece que o Concello de Bilbao estea a mirar aos vascos, ou ben disimula perfectamente, se non. Inventou “” Bilbao?

E máis adiante, “Os nenos e os mozos, ademais, dependen en gran medida da sociedade adulta. Cando un mozo que estudou en eúscaro ao longo de toda a súa vida vai traballar atópase cun mundo maioritariamente castellanoparlante», explica un dos expertos. Ten toda a razón, pero tamén antes de ir traballar, a oferta en eúscaro é nula na maioría das actividades de televisión, radio, contidos móbiles, redes por internet, libros, cómics e outras actividades de lecer. En castelán (e cada vez máis en inglés) ofrécense infinitas posibilidades de goce. En cambio, en euskera…

Condicións máis xerais, “En educación, prestixio, rango legal, oficialidade, principais medios de comunicación... Hai que romper a lingua nos niveis institucionais e formais. As redes sociais tamén teñen moito peso nas nosas vidas e hai que integrarse en elas”, son decisivas. O uso realizarase de forma diaria, sempre que se garantan as condicións mínimas necesarias para iso.

Os factores formais e legais, os medios de comunicación, a oferta de lecer, etc., é dicir, todos aqueles que están en mans das autoridades, condicionan tamén o uso que se fai das amizades. A min non me parece que nos últimos anos están a inventarse as autoridades da CAV, e, como dixeron os expertos, só vénnos a madeira por parte das autoridades de Navarra e Iparralde (Francia). Se non hai cambios radicais, non vexo as bases para o optimismo… Pero eu que teño que saber!