Transcorrido o tempo desde a publicación do proxecto de Lei de Educación para a Comunidade Autónoma do País Vasco, e entrando xa na fase de tramitación, gustaríanos compartir algunhas reflexións sobre a lei. Somos profesores das Facultades de Educación da Universidade do País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU), polo que o que a lei regule afectará directamente a nós e aos nosos alumnos.

O debate que houbo durante meses demostrounos claramente que a lei non conseguiu o consenso, nin na comunidade educativa nin na sociedade en xeral. Ao contrario, suscitou críticas e discrepancias profundas, e non se adoptou ningunha medida para tratar estas discrepancias e elaborar unha mellor lei. Agora queremos fixarnos nas dúas necesidades que ten a educación, porque creemos que son claves e inexpugnables, e porque esta lei non lles dá a resposta axeitada: fortalecer a escola pública e profundar no eúscaro.

Como é sabido, na CAPV existe un sistema educativo dual no que as escolas concertadas teñen un peso moi inchado. Durante anos aplicáronse políticas contrarias ás recomendacións de todas as organizacións internacionais que traballan polo dereito á educación. Por exemplo, aí está o que din os principios de Abidján, é dicir, que o financiamento público das institucións educativas privadas debe ser unha medida provisional durante o exercicio das funcións que debe desempeñar a escola pública. Non é o caso da CAPV. Case o 50% do alumnado está matriculado en escolas de titularidade privada e é unha anomalía que se foi perpetuando e naturalizando durante décadas. Somos moi conscientes de que esta anomalía ten a súa orixe, polo menos en parte, na imposibilidade de acceder á educación pública en eúscaro de hai décadas. O traballo realizado polo movemento das ikastolas na euskaldunización é, sen dúbida, eloxio, pero na actualidade non estamos nas décadas de 1970 ou 1980 e non podemos seguir pensando nos marcos de entón. Doutra banda, e sobre todo, a tradición católica do ensino explica tamén esta anomalía, porque a maioría das escolas concertadas seguen sendo relixiosas. Na nosa opinión, a laicidad do ensino debería ser unha condición indispensable para dotar de diñeiro público a calquera escola.

Segundo os estudos, como os de Javier Murillo, o sistema dual antes mencionado xerou unha segregación por orixe e clase. En consecuencia, temos un sistema absolutamente desequilibrado: a escola pública recibe a moitos máis alumnos que viven nunha situación vulnerable, o que impide garantir unha educación inclusiva. É o momento de eliminar este desequilibrio a favor das escolas concertadas e converter á escola pública no alicerce fundamental do sistema para garantir o dereito á educación.

En segundo lugar, pero non por iso menos importante, é o tema da euskaldunización. Aí tamén a lei é absolutamente difusa, e as últimas noticias apuntan a que se pretende manter os modelos lingüísticos que se expuxeron fai 40 anos. Temos que volver dicir o mesmo, que actualmente non estamos nas décadas de 1970-1980, e que para dar resposta aos retos do futuro hai que tomar novas e firmes medidas. Todas as evidencias dinnos que para euskaldunizar aos mozos de Euskal Herria é imprescindible ter unha escola euskaldun forte na que o eúscaro sexa a lingua vehicular. Isto non vai garantir a euskaldunización da sociedade, pero si é un elemento imprescindible. Hai tempo que os sociolingüistas (a partir da investigación de Fred Gennesse) mostraron a idea básica de que nas sociedades bilingües, si a lingua vehicular do sistema educativo non é minorizada, esa sociedade queda condenada á diglosis. Por iso, consideramos imprescindible apostar por unha escola centrada no eúscaro que supere os modelos lingüísticos até agora existentes e que xere un novo modelo propio do contexto do século XXI.

Estamos convencidos de que a maioría da sociedade e da comunidade educativa coinciden en ambos os puntos. Para ter un futuro máis próspero e igualitario temos que impulsar unha escola pública vasca e inclusiva, e por iso queremos facer un chamamento sincero e urxente a todos os partidos parlamentarios e a toda a sociedade vasca para reiniciar o proceso e elaborar unha nova lei.

*37 profesores/as da UPV/EHU asinan:

Juan Abasolo

Elena Agirre Basurko

Uzuri Albizu Mallea

Iratxe Antonio Agirre

Txabi Arnal Gil

Nerea Arruti

Alexander Artzelus Muxika

Maitane Basasoro Ziganda

Mari Mar Boillos

Berta Echeberria

Ibon Egaña

Ainhoa Ezeiza Ramos

Karla Fernández de Gamboa Vázquez

Oihane Fernandez-Lasarte

Rakel Gamito

Mikel Gartziarena

Alex Gurrutxaga

Ane Izagirre

Miren Koro Jauregi Elizondo

Programa LarrazaIrati Leon Hernández

Mar Madariaga

Jon Martín

Judit Martínez Abaixo

Igone Palacios Agundez

Alfredo Pérez de Sosoaga

Estitxu Ramos Díaz

Arantza Rico

Javier Ruiz de Arcaute Graciano

Aitor Xabier Ruiz de Luzuriaga Urtiaga

Eider Sainz da Maza

Egoitz Salsamendi Pagola

Beñat Sarasola

Amaia Serrano

Alaitz Tresserras Angulo

Jon Urraza Intxausti

Daniel Zuazagoitia Rei Baltar