A Lei de Educación considera que a escola é suficiente para que os nosos mozos saiban eúscaro. Evidentemente, non é así, pero a lei di que a partir de agora o modelo plurilingüe conseguirá que os alumnos alcancen o nivel B2 en eúscaro ao finalizar a ESO. Punto 3 do artigo 68: "O Departamento competente en materia de educación e os centros docentes establecerán as medidas necesarias para garantir a consecución dos niveis establecidos, tendo en conta o punto de partida e as características sociolingüísticas de cada zona". A escola é e será imprescindible, pero desgraciadamente ela soa non pode e non pode, non é suficiente.

A Lei, con todo, establecerá que os alumnos da Comunidade Autónoma saiban máis inglés, castelán e eúscaro que agora cando terminen a ESO.

Para a consecución deste obxectivo adoptaranse, de conformidade co artigo 68 da Lei, as seguintes medidas:

• Para que os nosos alumnos coñezan máis inglés, o inglés converterase en lingua de ensino, é dicir, polo menos unha materia ordinaria impartirase en inglés. En consecuencia, polo menos duplicaranse as materias que reciban en inglés. Ademais, os profesores deberán demostrar un maior coñecemento de inglés: a partir de agora deberán acreditar o nivel C1.
• Para aumentar o coñecemento do castelán por parte dos nosos alumnos, o castelán converterase en lingua de ensino, é dicir, polo menos unha materia ordinaria impartirase en castelán. En consecuencia, polo menos duplicaranse as materias que se reciban en castelán.
• E para que saiban máis euskera? Pois… para que os nosos alumnos saiban máis euskera, nada. Á entrada en vigor da nova lei, os nosos alumnos do modelo D recibirán menos horas de eúscaro que agora. E os profesores tampouco imos ter que acreditar un maior nivel de lingua.

É dicir, para que saiban máis castelán e inglés, terán máis castelán e inglés na escola. Para que saiban máis euskera, daráselles menos euskera na escola.

O artigo 69 sinala que: "as dúas linguas oficiais e polo menos unha lingua estranxeira terán a consideración de linguas de aprendizaxe".

Así, a partir de agora haberá un único modelo lingüístico no que o inglés se utilizará polo menos en dúas materias (o inglés mesmo máis outra materia) e o castelán noutras dúas (o mesmo castelán máis unha). Exactamente o mesmo modelo que propuxo Isabel Celaá como Conselleira de Educación. Isto é o que dicía o proceso de experimentación do marco trilingüe de Educación do conselleiro socialista. Documento marco 2010-2011: "Que en Educación Primaria haxa polo menos o 20% das horas lectivas de currículo en cada idioma, o 60% do tempo total. Cada centro pode decidir como utilizar o 40% restante en función da súa realidade lingüística e social e do seu proxecto lingüístico. O idioma no que se traballarán o resto dos contidos será, por tanto, o que determine o centro. Na Educación Secundaria Obrigatoria a distribución temporal de cada lingua é a mesma en porcentaxe, respectando sempre o proxecto lingüístico do centro".

Na maioría dos cursos, os alumnos actuais de ESO teñen doce materias. Coa nova distribución, no mellor dos casos recibirán en eúscaro o 66% das materias. Con iso acreditaráselles o nivel B2. Por exemplo, no actual modelo D, dez destas doce materias son en eúscaro: 83%. Con iso acredítaselles o nivel B1.

A distribución das materias realizaraa cada centro. O apartado 2 do artigo 69 establece o seguinte: "O proxecto lingüístico do centro debe planificar a aprendizaxe, uso e actitude positiva cara ás linguas do alumnado, tendo en conta a contorna sociolingüística e os perfís do alumnado e do profesorado, para que ao final de cada etapa educativa o alumnado adquira o nivel lingüístico e as competencias necesarias". E será o propio centro o que decida si os alumnos alcanzaron ou non o nivel B2 en eúscaro. Alguén cre que os centros, sobre todo os que cobran, van dicir o contrario? Recoñecerán que os seus alumnos non alcanzan o nivel suficiente?

Posto que a Lei de Educación non prevé a realización de auditorias externas para comprobar o funcionamento dos proxectos lingüísticos deseñados polos centros e, no caso de que non funcionen, obrigar aos centros a tomar medidas para facer cambios. Ao parecer, o Departamento de Educación non utilizará ningún estudo externo para comprobar si os resultados dos centros son realmente axeitados ou non. Aínda que sería fácil: A Escola Navarra de Idiomas a Distancia (EOIDNA, nas súas siglas en castelán) leva anos ofrecendo aos alumnos de secundaria que queiran acreditar os niveis lingüísticos a posibilidade de obter o título lingüístico mediante exames adaptados aos mesmos. Alí é voluntario; aquí, polo menos, debería ser unha auditoría.

A partir de agora, o alumnado da Comunidade Autónoma recibirá o nivel B2 ao finalizar a ESO. Loxicamente, isto vai ter un efecto colateral: a acreditación do perfil lingüístico 2 para a administración vai permitir que os euskaltegis váianse baleirando de mozos, aos poucos. E non necesariamente porque saiban eúscaro.

Curiosamente, a lei non determina niveis de coñecemento para o bacharelato, aínda que o propio artigo 1 da norma deixa claro que o bacharelato é tamén obxecto desta lei. O punto 3 do mesmo artigo di: "Quedan excluídos do ámbito de aplicación da presente Lei o sistema universitario e a formación profesional, reguladas por normativas específicas". O Bacharelato é unha educación secundaria, por tanto do "ámbito de aplicación" desta lei. Neste sentido, ao finalizar o bacharelato, que recibirán os nosos alumnos, C1? Ou no bacharelato non aprenderán nada de eúscaro? Até agora, ao finalizar a ESO recoñéceselles B1 a quen estudaron nos modelos B e D, e B2, D ao finalizar o bacharelato. Doutra banda, que pasa despois de cursar o grao universitario? Terán C2? Crearemos C3 para quen realicen a súa tese doutoral en eúscaro? Non sería de estrañar, porque na Lei de Educación o Goberno inventou C1+, unha titulación que non existe, pero que quixeron disimular, porque parece que lles deu vergoña pedir o mesmo nivel de profesorado en eúscaro e inglés, na nosa propia lingua e na lingua estranxeira. E si, a min tamén se me dá vergoña. Como se me avergoña tamén o punto 4 do artigo 68: "Os currículos dos ensinos de formación profesional e dos ensinos de réxime especial deberán garantir que os alumnos adquiran a competencia lingüística técnica propia do correspondente ensino e área profesional". Só iso? E en que idioma adquirirán esa competencia técnica, en eúscaro ou en castelán?

Por último, é perturbador que a oposición á docencia póidase realizar aínda en castelán. Pero é así: salvo nos idiomas (eúscaro, francés, castelán e inglés e na súa propia lingua), para o resto de materias é posible realizar a oposición integramente en castelán: tanto na proba escrita como na oral. Tamén é rabioso, tendo en conta que as probas da última oposición para ser xornalista de EiTB, de 2015, tiveron que realizarse en eúscaro e castelán, tanto oral como escrita. E desde entón hai que acreditar o nivel C2 para formar parte da bolsa de traballo de xornalista en medios públicos, non a través dun título, senón a través dun uso puntual. A partir de 2015 realizáronse diversas convocatorias de oposición en educación pública, e en todas elas ofreceuse a posibilidade de realizar exames exclusivamente en castelán.

Espero que os parlamentarios vascófilos, independentemente do seu parte, voten en contra desta lei.

Mikel Basabe Kortabarria. Profesor/a