O día despois dos conflitos non adoita ser cómodo, queremos esquecer o que sucedeu axiña que como poidamos, as feridas que atopamos na pel son feas e queremos cortar rapidamente o fluxo de sangue. Como na actividade non é nada fácil parar, dar cabida á reflexión, o ser humano experimenta unha especie de amnesia cando se interrompe unha disputa na que se cuestiona duramente a súa existencia. Os últimos dez anos sen violencia ensináronnos, si, que este pobo ten que dar pasos na pedagoxía, que hai que ensinar ás novas xeracións que o fin desta fase é importante, pero que é máis importante aínda que non se repita que senten fortes os alicerces da convivencia, que se escoiten e que se ofrezan o recoñecemento e a reparación que se merecen ás vítimas.

Durante estes días organizáronse multitude de actos en recordo do acontecido naquel mes de outubro de 2011. Queremos entendelo, compartir visións e iso, ademais de ser rico, é san para esta sociedade en proceso de reconstrución. Pediuse á esquerda abertzale que faga autocrítica, que rexeite o que foi, que facilite o camiño á xustiza e que condene con firmeza a violencia. Pero teño a impresión de que a esixencia e o verdadeiro desexo dalgúns non foron nunca coincidentes, porque o desprezo dos representantes dun espazo político, o non aceptar a lexitimidade democrática, supón ampliar o seu propio espazo. Esa é a clave da mensaxe que onte fixeron chegar os dirixentes da esquerda abertzale en Aiete. O que está a cumprir, aínda que sexa lento e mesurado, é as condicións que a sociedade e o resto do espectro político han posto á esquerda abertzale para que o xogo funcione. Aínda teñen moito camiño por percorrer, pero onte destruíron o seu pasado, recoñecendo que o que defenderon nunca houbo que suceder. Hai algo.

Eu acollín con alegría estas declaracións, porque se fixo un chamamento á esquerda abertzale para percorrer o camiño da palabra en varias ocasións. Niso está a defender democraticamente, nas institucións, unha parte importante da sociedade que ten moito que dicir nesta sociedade sen violencia. Todo isto pode ter, e ten, unha lectura electoralista; non hai máis que ver a reacción dos partidos políticos de onte ante estas declaracións. O partido nacionalista, que foi hexemónico, tomou a declaración con cautela e desconfianza, amargado polo cheiro dunha alianza de esquerdas que pode ter a capacidade de romper o seu poder. Contento o Partido Socialista, coa evolución da esquerda abertzale, apoiada nos últimos meses polo Goberno de Madrid, e co desexo de que Podemos implíquese nese futuro tripartito. Os partidos de dereitas non ofreceron nada novo aos xornalistas que se achegaron para informarlles da rolda de prensa. Nunca parece ser o momento de cambiar de páxina para aqueles que axitaban a árbore do medo e enchían o saco de votos e que hoxe en día, no canto de fomentar a convivencia, soñaban cos vellos.

Verase o que significa o futuro e como condiciona a política vasca o que a esquerda abertzale ha dito ao redor dunha década. Sen dúbida, o debate e a polémica. Calquera paso no camiño da paz e no recoñecemento e a consideración do duelo das vítimas será beneficioso. Non lle quitemos valor ao que vivimos, á esencia desa crueldade que non nos levou a ningunha parte, porque nós e os nosos descendentes podemos aprender moito dos graves problemas que tivo esta sociedade para respectarnos mutuamente.

Hai camiño. Si sumamos a vontade e o paso, iluminarase o horizonte.