Preto de 100 empresas vascas están directamente relacionadas coa produción de armas, segundo denunciou o grupo antimilitarista de Vitoria. Trátase dunha relación de, polo menos, 100 sociedades que participaron en dous contratos de produción militar ou de "defensa e seguridade" entre 2009 e 2015, polo que é posible que tanto entón como na actualidade a cifra real sexa moito maior, máis aínda co contexto xeopolítico actual. Estas guerras son moi nosas. No libro Industria militar vasca, sinalando a numerosas empresas e institucións. Ademais, publicouse no portal Armeria: Unha boa guerra para os negocios, un informe coa información resumida do libro e outros datos. O noso negocio é a guerra.

A escrito mostra que as pequenas, medianas e grandes empresas do País Vasco, xunto coa administración pública, os bancos, as universidades e os centros de investigación, forman un "armazón complexo" da industria militar. Trátase dunha especie de sindicato do crime no que todos engrasan a máquina de guerra, cada un cobra a parte do seu dividendo e todos cumpren un acordo tácito de encubrimento.

No centro da sala hai un tanque que que ninguén ve: en Euskal Herria as armas prodúcense e exportan a gran escala, pero cando se pregunta quen as fabrica e vende, todos visten o pin dos pacifistas e ocultan as mans manchadas de sangue. Pero o sangue deixa pegadas e xa é evidente quen se enriquecen á conta da morte e a destrución. "Baixo o disfrace de emprego e desenvolvemento científico-tecnolóxico, estas empresas vascas están a fabricar compoñentes para avións de guerra, helicópteros, tanques, mísiles ou vehículos blindados", lembra o informe.

Conglomerado

Destacan dous elementos históricos que caracterizan a industria armamentística actual do País Vasco: a reconversión industrial dos 80 e o plan político dos 90 do Goberno Vasco. O informe destaca o segundo elemento, xa que o fomento da armería clásica (pistolas, bombas, munición…) era cada vez máis problemático para xustificar ante a opinión pública. O documento explica, por tanto, que se fixo unha "aposta polo sector aeroespacial", "porque na escusa do famoso I+D+i podían disfrazarse dun progreso aparente da investigación e o desenvolvemento".

En consecuencia, o ámbito aeroespacial impúxose nas tres últimas décadas con tres empresas principais: ITP, Sener e Aernnova. Con todo, non hai que esquecer que ao seu ao redor séguenlles unha completa rede de subcontratas e empresas de subministracións, con numerosas pequenas e medianas empresas. Segundo o informe, "aprovéitanse da súa capacidade de especialización, adaptación e innovación" para producir armas punteiras.

Ademais desta organización descentralizada da produción, a investigación advirte de que moitas empresas dedicadas á fabricación de armas levan a cabo unha "produción dual", é dicir, non só unha produción militar, senón tamén sistemas de uso civil. Si a isto engádese o carácter plural das armas actuais e a especialización da cadea produtiva, a cuestión vólvese moito máis difusa. Con todo, o termo de dualidade é moi problemático, como se explicará máis adiante. Por outra banda, non hai que esquecer que empresas como Sapa Placencia destinan integramente a súa produción ao ámbito militar. "Producen sistemas de defensa antiaéreos, compoñentes para vehículos blindados e armamento de todo tipo para exércitos, principalmente canóns, obuses, espoletas e munición", segundo o informe.

O negocio da catástrofe: cifras e nomes

O trío armeiro aeronáutico fundou HEGAN en 1993, a Asociación Cluster de Aeronáutica e Espazo do País Vasco. O clúster conta na actualidade con 68 empresas dedicadas ao sector aeronáutico, que segundo o seu último informe, empregaron a 14.186 persoas e tiveron unha facturación de 1.867 millóns de euros en 2021. A armería representa o 25% do negocio de Sener, o 26% do de ITP e o 35% do de Aernnova, segundo recoñeceron. Ademais, con respecto a 2020, o conxunto de organizacións do cluster aumentou a contratación de persoal nun 3% e investiu 117 millóns de euros en "Proxectos de Investigación, Desenvolvemento e Innovación", 15 millóns máis que o ano anterior.

O seu peso económico non é a tose de media noite da cabra: o clúster aeronáutico supuxo o 1% do Produto Interior Bruto (PIB) de Álava, Bizkaia e Gipuzkoa, o 4,6% do PIB industrial dos tres territorios e o 2,4% do emprego industrial en 2021. Aínda por riba, o 18% da facturación da industria aeroespacial do Estado español e o 1% da da Unión Europea (UE) correspondía ás entidades que compoñen HEGAN. En canto ao emprego no sector, empregaban o 31% dos traballadores da industria aeroespacial do Estado español e o 2% dos da UE. Ademais, o 12% da investigación e desenvolvemento na materia no Estado español é seu e o 0,7% na UE.

O sector da Máquina-Ferramenta é clave neste sentido, sendo provedor directo e indirecto da aeronáutica. O informe sobre o armamento sinala que a máquina ferramenta de Álava, Bizkaia e Gipuzkoa, co seu máximo nivel de internacionalización e tecnoloxía, ocupa máis do 80% do sector en todo o Estado español.

O clúster está formado por 68 empresas aeronáuticas, catro principais provedores de compoñentes Tier 1, 169 plantas distribuídas mundialmente, cinco universidades e cinco aliados multilaterais. Destas empresas, nove teñen entre 2.000 e 10.000 millóns de dólares, de todas as instalacións 83 atópanse en Álava, Bizkaia e Gipuzkoa, e os aliados axúdanlles a xestionar finanzas, seguros, fiscalidade, dereito e propiedade intelectual.

Por parte de TECNALIA, TECNALIA, TECNALIA, Construction Group, S.E.T.E.T., S.L., S.L., S.L., S.L., S.L., S.L., S.L.

• AERNNOVA AEROSPACE S.A.: Fuselajes, paneis de voo, ás de helicópteros e pas. Miñano (Álava).
• INDUSTRIA DE TURBO PROPULSORES S.A. (ITP): Realiza motores e mantemento de varios avións militares e civís. Zamudio (Bizkaia).
• SENER, GRUPO DE INGENIERIA S.A.: Sistemas de control de electrónica militar, vixilancia, sistemas de tiro e mísiles. As Areas (Bizkaia).
• SAPA PLACENCIA S.A.: Sistemas de antidefensa, mísiles e armas lixeiras. Andoain (Gipuzkoa).
• TORRES. Produción e montaxe de estruturas aeronáuticas. Torre (Navarra).
• DASSAULT AVIATION. Fuselajes, paneis de avións e helicópteros, ás e pas, etc. Biarritz-Anglet (Lapurdi).
• UNIVERSIDADE DO PAÍS VASCO (UPV/EHU). Proxectos de investigación relacionados coa industria militar. Bilbao-Zamudio (Bizkaia).
• MONDRAGON UNIBERTSITATEA. Proxectos de investigación relacionados coa industria militar. Arrasate (Gipuzkoa).
• TECNALIA Research & Innovation: Centro Tecnolóxico. Proxectos de investigación relacionados coa industria militar. Derio (Bizkaia).

Promoción pública de xenocidios

Non só as empresas privadas, senón tamén as institucións públicas están involucradas no negocio da morte. De feito, a maioría das armas producidas polas empresas comercialízanse a través dos Estados, que son os que distribúen enormes subvencións ás empresas en materia de Investigación e Desenvolvemento (I+D) militar. A maior parte do investimento militar realízase con fondos públicos, só hai que fixarse nas cifras xerais: os compromisos do Estado español coa OTAN fixeron que o orzamento do Ministerio de Defensa duplicouse até 2029.

En 2023 aumentou un 25,8% (de 9.791 millóns de euros en 2022 a 12.317 millóns de euros). Segundo o Real Instituto Elcano, destes fondos, 5.241 millóns de euros destinaranse a programas de modernización e programas especiais de modernización. En 2024 serán 5.908 millóns, 5.576 millóns en 2025 e 5.766 millóns en 2026. Ademais, na industria militar o Estado español ha fixado un gasto de 4.900 millóns de euros para 2023, fronte aos 3.011 millóns do ano pasado.

O feito de que a industria do País Vasco coloque o seu propio gran na industria armeira tanto de España como de Francia, converteuse nunha das sete armas exportadoras máis importantes do mundo, segundo datos do Instituto Internacional de Investigacións para a Paz de Estocolmo (SIPRI) de marzo de 2020. Cun 7,9% do total das exportacións, o Estado francés ocupaba o terceiro lugar da lista das armas vendedoras máis grandes do mundo. O Estado español, pola súa banda, foi o sétimo co 3,1%, e non é menos, xa que foi un dos países que máis creceu en volume de exportación de armas nos últimos cinco anos, cun crecemento do 13%.

Os datos do último informe da Defensoría española fan referencia ao mesmo ano, no que se pode observar que o Ministerio de Defensa español comprou armas a empresas do País Vasco como ITP, Aernnova, SAPA e Sener. ITP supuña o 3,3% das vendas do subsector aeronáutico e o 9,1% do seu valor engadido. O material producido en Álava, Bizkaia e Gipuzkoa representou, en xeral, o 3% das vendas totais do Ministerio de Defensa español nese ano. Así, situáronse ao máximo nivel do Estado español, por detrás de Madrid, Andalucía, Castela-A Mancha e Galicia. Posteriormente, estas armas non se utilizan para decorar as instalacións do Exército español, senón que o último informe da Defensoría española conta que o 17,6% das exportacións militares directas realizadas en 2020 destináronse a Arabia Saudita. O seu uso é ben coñecido nos bombardeos contra a poboación de Iemen.

A aristocracia obreira en preitos

Como lembra o grupo antimilitarista de Vitoria no seu libro, o comité de empresa de Aernnova (entre os sindicatos ELA, CCOO, UXT, USO, LAB e CXT) nunca expuxo medidas ou propostas para cuestionar a participación do persoal na produción armamentística que se utiliza nestas guerras. Pola contra, fixeron un chamamento ao resto de sectores da clase traballadora para apoiar as súas reivindicacións, "aínda que sexa para seguir producindo armamento", denuncia o colectivo.

Tamén se extraen conclusións rigorosas no documento de armería, e non se cre que as organizacións sindicais, os partidos políticos, a ONG, os colectivos sociais, os movementos populares e os cidadáns en xeral estean dispostos a aceptar que as guerras se constrúen tamén nas fábricas de Euskal Herria. É máis, mentres non se faga esa pedagoxía política, consideran que o resto de iniciativas teñen pouco valor: "As mobilizacións, as concentracións, os manifestos e demais non serán, máis que a escusa para evitar a nosa colaboración directa ou o silencio consensuado con quen se benefician da guerra, para seguir tranquilizando as nosas conciencias ante as novas imaxes de refuxiados e masacres, que a hipocrisía que reforzou reiteradamente o militarismo".