Andueza, nalgún debate, dixo algo a Otxandiano sobre a pancarta. Orgulloso da equivocación, con todo, comezaron a responder desde onde non esperaba, con voz de muller, e sen pensalo, quixo calar “non cho dixen a vostede, díxenlle a Otxandiano”: a Gorrotxategi púxoselle a cara de nena enfadada que se nos pon “pero eu quero responderlle”. A campaña terminou por dicir nada. A palabra máis medida. A palabra máis rara. E votamos lembrando a traxectoria, a entender os silencios.

A candidatura dun tipo como Andueza conseguiu subir en votos e asentos. Non foi un obstáculo para o deseño da campaña, a sociedade está preparada para iso. A idea das ideas, para non asustar a ninguén, necesitaba un candidato, e deciden que esa seguridade acougo dana tres homes que falan de industria. Estes non se despistan, non comezan por cuestións moi difusas para entender de súpeto, incómodas, confusas e desviadoras. Este ano había que ter claro que temas pódense citar no ascensor para que o veciño volva tranquilo a casa, e que nunca para que non teña que pensar máis do que pensaba. Non estaría mal saber que urbanización elixiron o ascensor para marcar o centro. Marcar quen é o pobo para poder falar de “temas de interese para a cidadanía”.

Nunha mesa de debate da noite electoral en ETB, Eider Alkorta lembrou que un gran grupo dos que quedan en abstención é a muller maior (máis de 40). Nos debates centrais os bloques temáticos foron suficientemente amplos como para que cada grupo dixese o que quería, e a ninguén, nin sequera aos que viñan elevar o nivel de debate político (e conseguírono), non lles pareceu aglutinante abordar o tema, ou citar ás vítimas da violencia machista… Aínda que quedasen algún voto na marxe, os cálculos indicarían que non eran necesarios. Escoitamos a Otxandiano “non fai falta que a xente se asuste máis”: non sei de onde ía a xente do ascensor da urbanización, parece que en temas sociais non pode escoitar moito máis que a Osakidetza sen medo. E para que empezar a dicir que todas as solucións económicas propostas necesitan un Sur explotado (Palestina foi citada polos perdedores), si non é máis que para enviar un pouco de lixo, para coser a nosa roupa, non sei, para recoller fresas. E é que, seguramente, os que chegaron desas zonas meridionais non poden votar, polo que a mellor maneira de defendelas, como no caso das mulleres, é non dar voz, para que logo os do ascensor acepten polo menos algo asistencialista. As campañas deben ser, por tanto, comprensibles para os tons do ascensor. Temos traballo no próximos catro anos para atopar o noso pico interior.

A campaña terminou, pódense dicir máis cousas, mesmo se pode gritar “independencia!”, a diferenza do que sucedía nos mitos que existían até agora. E, no momento da euforia, os homes subiron ao escenario a pór palabras aos resultados electorais: fronte ao micro Otxandiano e Otegi, as serpentinas, e máis serpentinas. E antes de tomar a palabra, Etxebarrieta pasa a levar un vaso de auga e a retirar as serpentinas da chaqueta a Otegi. Resúltame difícil de interpretar.