O xenocidio é unha palabra desgraciadamente de moda. Segundo a definición de Rafael Lemkin en 1946, o xenocidio defínese como “as accións encamiñadas a destruír total ou parcialmente un grupo nacional, étnico, racial ou relixioso”. Estas accións poden consistir en “matar os membros do grupo, causar danos físicos ou mentais graves, establecer condicións de vida co fin de destruír o grupo, evitar os nacementos e levar aos nenos violentamente fóra do grupo”. A limpeza étnica, é dicir, a expulsión violenta dun grupo humano dun territorio, tamén se considera unha variante do xenocidio.

Nas manifestacións prol-palestinas grítase “non é guerra, senón xenocidio”, pero a miúdo son sinónimos xenocidio e guerra. Os xenocidios producíronse case sempre no contexto da guerra, xa que en situacións bélicas excepcionais prodúcense o odio, a impunidade, a brutalización e a deshumanización que permiten os xenocidios.

Ocorreu en demasiadas ocasións na historia contemporánea. Algúns son ben coñecidos e outros se esquecen. Como é sabido, os nazis realizaron un Holocausto contra xudeus, xitanos, esquerdas, homosexuais e mutilados. Na mesma época, as ustaxis de Croacia atacaron aos serbios. En Ruanda en 1994 os bandos mataron a miles de tudelas por culpa do odio provocado polo poder colonial belga. En Indonesia o xeneral Suharto masacró a comunistas, esquerdas, chineses e non musulmáns entre 1965 e 1966. Como consecuencia da política colonial hai miles desas en África, Asia e América. Hai quen di que o franquismo fixo o xenocidio vasco, pero esta teoría ten pouca credibilidade historiográfica.

Este ano, ademais de en Gaza, noutros lugares están a darse situacións difíciles. En Birmania, por exemplo, a maioría budista pretende expulsar a través dos ataques a unha minoría musulmá chamada Rohingya. En Karabakh Garaia, pola contra, preto de 100.000 armenios tiveron que abandonar a rexión desde que Azerbaijan anexionásese en setembro de 2023. As casas e edificios existentes igualáronse coa terra e advirten de que o patrimonio histórico dos armenios podería estar en perigo de extinción, como os mosteiros de Amaras e de Dadivank, orixinados nos séculos V e IX respectivamente.

Non é a primeira opresión sufrida polos pobres armenios. Turquía realizou a principios do século XX un xenocidio antiarmenio. Algunhas estimacións indican que entre 1915 e 1923 producíronse entre 600.000 e 2 millóns de mortos. O certo é que Acerbaixán ten estreitas conexións culturais e históricas con Turquía. En consecuencia, recibe o seu apoio económico e militar para conquistar o Alto Karabakh, e ao parecer tamén de Israel (oh sorpresa!). Armenia esperaba axuda de Rusia, pero os abandonaron e Occidente mira para outro lado.

Por que este conflito non xerou mobilizacións como as dos palestinos? Probablemente a importancia geoestratégica do territorio, a atención dos medios de comunicación, a solidez das redes de solidariedade, etc. É certo que o desastre está a ser moito maior en Palestina, polo menos en cifras, pero me temo que Occidente tamén tende á solidariedade selectiva.