“Polas mozas da clase, polos vestidos do barrio

Polo detido do pobo, por un idioma,

Por todo iso, hoxe son.

Si son por ti”

Por ti, Aiert Alberdi

Aiert Alberdi (Oñati, 2006) formouse con 13 anos no programa de televisión A Voz Kids e despois de cinco anos cantou sobre todo nos taboleiros do gaztetxe. Ten unha soa canción nas plataformas, Omen á behar, e presentounos outro tres no Azul Eléctrico: fala do pobo, das resistencias, da fraternidad das mozas da clase, de todo o que a súa nai lle deu… A música empezou na escola ao catro anos. A práctica converteuse nun hábito, nunha necesidade de paixón e paixón.

Non estivo nerviosa na entrevista realizada en público en Bira Kulturgunea. A experiencia do estudio de Antena 3 axudoulle a mostrarse tranquilo ante o público. Ademais, está contento porque ten a primeira oportunidade de dar a coñecer o seu discurso político. É un estudante de Sociología e Ciencia Política ao que lle gusta reflexionar sobre os sistemas de poder e as loitas sociais. Sabiamos que tiña unha boa voz e confirmounos que ten moito que dicir.

Dáche preguiza falar dA Voz kids?

Bo… (Risas) Non, paréceme interesante. O desexo de xogar a un neno de trece anos levoume ao estudio de Antena 3. Foi un impulso inscribirme no casting e terminei en Madrid.

Que lle deu a experiencia?

Bastantes cousas positivas. Por unha banda, cantar diante da xente dáche a experiencia de tablado. Doutra banda, permitiume coñecer por dentro o mundo da televisión e os medios de comunicación, incluídas as redes sociais. Tamén é interesante que todo isto vívase co neno.

O meu prexuízo é que moitos xoguetes rotos saen destes shows infantís, sofren a presión das expectativas dos pais…

Hai de todo. É certo que se repite un patrón, o do neno que ao nove anos pasou por catro programas. Pero, como eu, moitos nenos van coa actitude de xogar, e os seus pais non teñen ningunha ambición especial (polo menos explicitamente).

Na presentación dA Voz Kids dixeron que desde o punk só tes crista, porque o teu símbolo era a tenrura. É así hoxe en día?

Non diría que o meu principal característica é a tenrura, senón o contraste. Transmito tenrura, pero tamén firmeza. O desenvolvemento da miña estética punk tivo un punto de partida estratéxico: utilizala como ferramenta política para xerar os maiores efectos posibles.

Na súa estética é evidente a disidencia de xénero…

Desenvolvina lentamente na adolescencia, de forma bastante orgánica, aínda que tamén houbo eleccións. Paréceme importante politizar esas decisións. Porque é habitual escoitar a alguén “eu son así, sáeme por natureza”. Non comparto que a nosa identidade se constrúe inevitablemente desde fóra cara a dentro. O feminismo ensinounos que o corpo é a nosa arma e tamén o noso destino.

De onde lle vén a perspectiva feminista?

Por necesidade. Necesitábao para a supervivencia como instrumento para entender e responder á violencia. Pola contra, neste caso tamén houbo unha decisión á parte da necesidade: politiceime, politiceino todo. Tento militarse no feminismo, na miña vida e a través da miña música. Entendo o feminismo como unha loita de clases. O xénero é o eixo do sistema patriarcal e, en consecuencia, creo que a abolición das categorías de xénero é o fito do feminismo.

Como insere o feminismo no seu proxecto?

Tento desvelar a disidencia no escenario. Algunhas letras son explícitas, outras non, pero o suxeito da miña música sempre está fóra da hexemonía.

Olatz Salvador e Izaro Andrés lamentaron a Pikaran que a xente lles dixo que as súas letras non son políticas e que non coinciden. Que che parece?

Por unha banda, paréceme unha mirada simplista e limitada estudar só as letras para resolver si o traballo dun músico é político ou non. Creo que o suxeito fai algo político, o corpo que crea vai achegar a súa personalidade e a súa visión. En consecuencia, eu si creo que Izaro e Olatz Salvador fan política. En calquera caso, eu diría que non hai música que non teña política.

Fala vostede da abolición do xénero e sorpréndeme porque asocio este concepto co feminismo radical transfóbico. Deberiamos asimilalo?

É certo que parte do feminismo radical actual é transfobo e tomou conciencia dese discurso. Hai que lembrar que o patriarcado é un sistema que nos oprime a todos, que castiga ás mulleres cisas e ás persoas trans. Máis que unirme ao feminismo radical, a miña intención é superar o feminismo liberal, que todos temos moi interiorizado: o marco da igualdade entre homes e mulleres. Debemos ser conscientes de que mentres exista a discriminación de xénero, o poder greta non desaparecerá.

Hai tempo que publicamos un artigo do sociólogo Jokin Azpiazu titulado “Masculinidades: transformar, revolucionar ou rexeitar?”. Paréceche viable pedir aos homes cis normativos que rexeiten a masculinidad?

Si, temos que pedirlles e esixirlles! (Risas). Entendendo que se trata dun proceso que non se vai a dar desde hoxe porque todo o sistema está así organizado e estruturado. Desde o feminismo materialista que entende a homes e mulleres como clases políticas, si creo que unha persoa que forma parte desa clase de home pode optar por traizoar a masculinidad para loitar pola abolición do xénero.

E como se traizoa a virilidade? Dá algúns tips!

De oito mil maneiras: como construír as relacións, coidando aos demais, ás veces dicindo que non sabes responder a unha pregunta concreta… Hai unha chea de pequenas prácticas para dar o primeiro paso. Iso si, as reformas da virilidade están ben para percorrer o camiño, pero non poden ser un obxectivo. Si só quedamos en pequenos cambios, quedaremos na pel. O reto é cambiar completamente a perspectiva para toda a vida.

Vostede mudouse de Oñati a Bilbao para estudar na universidade. Está moi arraigado no imaxinario vincular ao pequeno pobo co control social e con modelos de xénero ríxidos, e representar na cidade a liberdade. Que cres?

Non estou de acordo. Creo que é unha dicotomía falsa e simplista dicir que os pobos pequenos son infernos e que podemos atopar utopía nas cidades. Claro, nas cidades hai máis diversidade porque hai máis xente, pero eu diría que a violencia adopta formas diferentes. Nos pobos coñecémonos todos, hai máis espazos de confianza, e iso fai que a violencia sexa máis visible, máis explícita, pero tamén se dá nas cidades. É máis, diría que os disidentes utilizamos a mesma estratexia para sobrevivir, xa sexa en pobos ou cidades: vivir en burbullas, con paredes grosas, para afastarnos da realidade hexemónica.

Falemos agora da conciencia de clase. Como che cruzou?

Formo parte da clase traballadora desde pequeno. Na miña familia sempre me educaron na perspectiva de clase. En consecuencia, non entendo o feminismo se non é materialista. A realidade que vivimos é crúa e o feminismo debe ser unha ferramenta para responder a ela.

E en que consiste ter presente a perspectiva de clase na música, tendo en conta que o elitismo é un universo moi ligado a un determinado éxito?

Para empezar, gústame falar do pobo nas miñas cancións, entendido como clase obreira. Doutra banda, paréceme importante revisar o concepto de éxito. Dixéronnos que ten que ser coñecido para vivir da música; a clave non é tanto o status económico, senón o status social. Eu non o teño claro. En certa medida estaría ben romper con esta mentalidade burguesa, pero temos que recoñecer que hoxe é moi difícil vivir dun proxecto artístico sen lograr fama. É verdade que o mundo musical é clasista e detrás hai unha lóxica capitalista (como todo o sistema é capitalista). Guay está para formar parte de espazos autogestionados, para facer a súa oferta cultural e renunciar a plataformas como Spotify, pero non podemos negar que tamén temos que utilizar dispositivos capitalistas para sobrevivir.

Entre os mundos de contracultura Mainstream vs., cal é o teu lugar, tendo en conta que empezaches en Antena 3, pero que o que máis toca é nos queserías?

Diría que no marco de Euskal Herria a separación entre mainstream e contracultura é máis líquida que noutros contextos. En calquera caso, paréceme máis interesante pensar como estás, que feixes nela. O lugar que a min gústame é o da resistencia, e creo que esa é a actitude que pode existir en ambos os mundos. É dicir, non comparto con castigar aos que están no mainstream, creo que de aí tamén se pode situar e contrapolitar. Ao mesmo tempo, paréceme fundamental fomentar e reforzar a contracultura. Aí véxome.

Falemos agora de mocidade. Cústache defender o teu proxecto, sentirche en serio?

Desde a experiencia de Antena 3 vin claramente a tendencia xeral á infantilización dos mozos, e máis explícita no escenario, especialmente si es muller ou disidente. En consecuencia, reformulamos cada paso mediante oito. Eu só teño unha canción na rúa. Sendo mozos necesitamos a man dun adulto porque abrir as portas é difícil máis aló dos gaztetxe.

Con todo, o seu camiño é moi solitario. Tes clara esa elección?

Sempre tiven claro que o meu proxecto sería persoal, co meu nome, pero ao mesmo tempo dubido constantemente. Quen sabe, quizais dentro de tres meses rodéeme de músicos ou creadores, polo menos en directo. En canto á produción, de momento gustaríame seguir só, quero vivir como é avanzar de forma independente na música.

Sorprendeume ver que utilizas moi pouco as redes sociais. É tamén unha opción política?

Non. O problema é que me custa distinguir entre persoa e músico nas redes, como non o separo na miña vida… Nun momento determinado tentei profesionalizar o perfil, pero me produciu un afastamento; cando Instagram convértese nunha xanela comercial perdes o pracer e a adhesión. Por iso, ultimamente subo moi pouco contido, o que subo é persoal ou creativo.

Empezaches a experimentar coa electrónica pola túa conta. Meiriña Gris, Neomas, Zetas, J Martina… A tendencia é evidente no panorama vasco. Que che atrae a ti?

É verdade que tanto no panorama vasco como no internacional estamos nunha gran onda de electrónica. A dixitalización impregnou todo, tamén a música. O confinamento tamén influíu probablemente porque moita xente comezou a experimentar en casa. A electrónica permite xogar, fusionar, explorar a hibridación. Foi un impulso no momento, pero reflexionando doume conta de que o que me interesa é romper coa pureza.

Os da xeración Z teñen que ouvir moitos alias: xeración de cristal, xeración de porno, xeración perdida… Que dirías sobre as resistencias dos mozos?

Por unha banda, quero que quede claro que os mozos estamos de pé ante unha realidade crúa e en movemento. Que temos unha pel fina? Pois queremos telo, iso tamén ten que ver con romper coa masculinidad hexemónica. Queixámonos porque non nos conformaremos co mínimo, porque non queremos vivir ningún tipo de violencia.

Outra crítica habitual é que sodes máis machistas. É unha bobada, non?

É unha bobada, si. Sen máis, xunto coas novas xeracións, a violencia adopta novas formas. É máis, creo que aumentou a resistencia ao sistema patriarcal. Vexo moito movemento entre os mozos.

Falamos moito de saúde mental e de autoexigencia destrutiva no Azul Eléctrico. A seguinte cita é Olatz Salvador: “Non sempre teño ganas de sorrir en público, ás veces rómpome e hai que dicilo”. Inés Osinaga reivindicou que “nos apropiemos da mediocridade”. Como vives ti a presión do tablado?

Deberiamos cambiar o nome á autoexigencia: é unha esixencia estrutural, polo sistema. A lóxica capitalista integrouse tanto nos nosos corpos, que cremos que é nosa, pero ese interior está creado desde fóra. É duro estar no tablado sendo mozo e disidente e competir con esa excelencia. Vexo dúas posibles estratexias: abrazar a mediocridade, ou abrazar a excelencia de forma estratéxica e, co poder que lle deu, abrazar a mediocridade para impulsar a transformación. Non sei si expliqueime!

Por último, outro clásico do Azul Eléctrico, tirando dunha idea de Ainara LeGardon: que as mulleres e os disidentes de xénero non loitan pola visibilidade, senón por compartir autoridade. Podería indicarnos algún referente, irmá ou mestra?

Nerea Loron, A Furia, foi a que me deu a man. Coñeceume nun concurso no Alto Deba e dirixiume para descubrir que quería facer. Quero calquera cousa, sei que podo contar con ela. Ademais, diría que os que realmente me apoian son os meus amigos e a miña familia. Ante esa infantilización e ante miles de violencias, sigo facendo o camiño grazas a elas.