Nos últimos meses tocoume traballar en varios institutos e, nalgún momento, tiven que falar cos alumnos das posibilidades que ofrece o mercado laboral. A tipoloxía dos alumnos é moi variada e nunha mesma cidade varía moito dun barrio a outro, dun instituto a outro, e tamén entre os alumnos da mesma clase. Nesta diversidade inflúen variables como as persoais, familiares, educativas, socioeconómicas e emocionais. Así mesmo, todas estas variables poden condicionar a traxectoria académica e profesional futura destes mozos. Os mozos necesitan estabilidade tanto no familiar como no emocional; ademais, para que entren no mercado laboral nas condicións axeitadas, xunto coa formación e a formación para o posto de traballo, é fundamental contar con experiencia e redes, capacidade de comunicación, traballo en equipo, capacidade de adaptación, capacidade de toma de decisións e de resolución de problemas, competencias dixitais, dominio de idiomas...; e por suposto, políticas públicas, programas de promoción de recursos e emprego xuvenil, etc.
Hai de todo entre os alumnos. Algúns se decantarán polo camiño da universidade e aprenderán o grao que lles gusta; outros moitos optarán pola Formación Profesional, moitas veces, a falta doutra opción, outras veces. Hai un terceiro grupo de persoas que viven ao día, que non son capaces de imaxinar o seu futuro inmediato, que non saben onde vivirán o ano que vén, onde e/ou onde van traballar. Tamén falamos con eles sobre a importancia das linguas e a maioría deles teñen claro que, dentro do epígrafe de dominio das linguas arriba mencionado, o eúscaro non é unha das linguas a ter en conta nos postos altos do ranking.
O Observatorio Vasco da Mocidade acaba de publicar en 2024 un informe que ofrece un diagnóstico da situación que viven as persoas novas de 15 a 29 anos da Comunidade Autónoma Vasca (CAV) para profundar no coñecemento de diferentes aspectos da realidade xuvenil: contexto demográfico, educación, emprego e situación económica, emancipación e vivenda, saúde, lecer, cultura e deporte, eúscaro, valores e actitudes, igualdade entre mulleres e homes, valoración da situación de todas as persoas novas e da CAPV. O índice da mocidade, é dicir, a porcentaxe de persoas de 15 a 29 anos respecto ao total da poboación, sitúase no 14,6%; en 2023, os mozos estranxeiros representan o 15,4% da mocidade da CAPV, a porcentaxe máis elevada até a data.
Fixeime en dous aspectos que aparecen no informe: o emprego e a situación económica e, doutra banda, o diagnóstico sobre o eúscaro. E chámanme a atención algúns datos. Por exemplo, a metade dos mozos ocupados da CAV (51,1%) utilizan o eúscaro tanto ou máis que o castelán. Con todo, o 49% dos enquisados afirman que o seu traballo sempre se realiza en castelán ou máis en castelán que en eúscaro. O uso do eúscaro no traballo é máis frecuente entre os mozos traballadores que entre os 16 e 64 habitantes ocupados, entre os cales a porcentaxe de quen utilizan o eúscaro tanto ou máis que o castelán é do 32,1%.
Teño que confesar que me pareceu unha porcentaxe moi alta de persoas que din utilizar o eúscaro no traballo. Os mozos traballadores de entre 16 e 29 anos atópanse concentrados no sector servizos, 8 de cada 10, segundo datos elaborados por Eustat. Realmente usan tanto o eúscaro nesas obras? Ademais desta enquisa, gustaríame coñecer algunha outra fonte de información sobre o uso das linguas no ámbito laboral. Que eu saiba non existe e paréceme imprescindible para facer un diagnóstico axeitado da situación. De todos os xeitos, mentres non teñamos máis datos, teremos que pensar que si, que a metade dos mozos ocupados traballan en eúscaro tanto ou máis que en castelán. E o inglés, canto usan? Tampouco teño datos, pero diría sen dúbida que usan bastante menos inglés no traballo que no eúscaro.
Como conxugan entón ese uso das linguas coas percepcións das linguas que vemos nos centros educativos? Moitos deses mozos que van entrar no mercado laboral nos próximos anos, especialmente aqueles que están na situación máis vulnerable, non senten conectados entre o eúscaro e o mundo laboral si non se trata de profesións moi concretas, pero si diría que ocorre o contrario co inglés.
Existe unha gran brecha entre as realidades do eúscaro e as mensaxes que reciben os mozos sobre as mesmas. De feito, non só ocorre entre os mozos, pero tendo en conta a importancia que ten o proceso de transición do mundo educativo ao laboral no uso das linguas, paréceme un grupo de persoas especialmente coidadoras.
Rober Gutiérrez