As piscinas poden ser unha aula para entender o conflito de clases, analizando as diferenzas entre os corpos. Hai moitos anos que estou a nadar nas piscinas municipais. Case sempre no Centro Cívico Aldabe, situado entre os barrios de Alde Zaharra e Errota. Pero houbo unha época na que fun ás piscinas cubertas de Mendizorroza, situadas no barrio do mesmo nome. As diferenzas entre os corpos eran evidentes: máis sans ou máis enfermos, con máis ou menos signos de vellez, con e sen recursos para introducilos na norma estética... Os corpos non amenten: A Zona vella e o Muíño sitúanse entre os máis empobrecidos de Vitoria-Gasteiz (14.660 e 15.697 euros de renda media, segundo os últimos datos de Eustat), mentres que Mendizorrotza é o fogar dos máis ricos (34.020 euros). Isto, sabendo que moitos dos veciños de Mendizorroza acudirán ás piscinas privadas de Estadio, xunto á piscina pública.
A tempada das piscinas municipais de Vitoria-Gasteiz descubertas comezou o pasado 24 de maio. Temos dous, Gamarra e Mendizorrotza, ademais das piscinas, con numerosos campos deportivos, bares, amplos prados e outros equipados, que no verán gozan decenas de miles de gasteiztarras. Mendizorrotza atópase cerca do centro de Vitoria-Gasteiz, nunha zona industrial das proximidades de Gamarra. Tamén aí pódese apreciar a diferenza nos corpos, especialmente na cor de pel, e non parece ser unha mera consecuencia dos gustos ou decisións persoais libres.
A entrada do día a Gamarra costa 6,60 euros; a de Mendizorroza, 13,40 euros. O abono para toda a tempada de verán de Gamarra (do 24 de maio ao 15 de setembro) costa 31,50 euros; o de Mendizorroza... En Mendizorrotza non hai abonos de tempada. Si, pola contra, abonos mensuais e quincenais: polo mes hai que pagar 64,10 euros, polo de quince días 38,20 euros. É dicir, gozar dunha quincena en Mendizorroza salgue máis caro que facelo en Gamarra durante catro meses (en proporción, oito veces máis caro), e gozar dun día dobre. O abono anual para as instalacións deportivas de Vitoria-Gasteiz tamén ten acceso a ambos os espazos (o alta é de 52 euros, cunha cota anual de 95,40 euros). Para quen non os coñece, as infraestruturas de Mendizorroza non son en absoluto dobres, e moito menos zortzikos, das de Gamarra. Un último dato significativo: as asociacións ou educadores de rúa da cidade que traballan coa cidadanía marxinada poden solicitar ao Concello a obtención dos carnés para as piscinas municipais... Para Gamarra, sempre.
Por que esta política de orientación da cidadanía cara a Gamarra ou Mendizorroza en función da renda?
O ghetto, en certo xeito, é de Mendizorroza, un espazo de lecer con corpos e petos moito máis uniformes. Os usuarios de Gamarra son moi variados, un espello máis fiel da realidade de Vitoria-Gasteiz, onde se mesturan tanto quen non poden acudir a Mendizorrotza como quen poden facelo (así como un gran número de cidadáns dos pobos de ao redor ou do Alto Deba). O problema é o mesmo que se dá cos desprazamentos das persoas a nivel mundial: uns temos que ir á carta, outro non, e o diñeiro é o que nos sitúa nun grupo ou outro. Tamén en piscinas públicas.
Por que esta política de orientación da cidadanía en función da renda? “A Administración responde que son criterios técnicos”, explicoume un traballador social falando do tema, “non valoran as consecuencias que teñen eses criterios”. Pero detrás de calquera criterio ‘técnico’ sempre están determinados valores políticos, sexan máis conscientes ou máis inconscientes. Cales son as do Concello de Vitoria-Gasteiz?