- Bailarín, coreógrafo, director de coro, escritor… faleceu aos 102 anos na súa casa de Biarritz (Argeles Gazost-Miarritze, 1921-2023). De feito, recibiu a Medalla de Ouro de Biarritz por todo o seu traballo en danza e música vasca. Iníciase con Segundo de Olaeta na danza vasca. De 1945 a 1953 foi director artístico do grupo Oldarra e desde 1953, durante 30 anos, director do grupo semi-profesional de canto e danza Etorki. Bailou por todo o mundo e visitou máis de trinta países cos seus grupos de danza. O seu obxectivo foi dar a coñecer ao mundo as danzas vascas e traballou profesionalmente na presentación de espectáculos baseados en danzas vascas no estranxeiro.
Olaeta, Oldarra, Etorki
Pasou a súa infancia en Montevideo e París, pero as vacacións estivais pasábaas coa súa familia en Hendaia; en 1939 trasladáronse a vivir a Biarritz, xubilado o seu pai, volveron á súa casa. Naquela época coñeceu a varias persoas refuxiadas vascas, e como consecuencia desas relacións converteuse en abertzale e empezou a aprender eúscaro. En 1937 e 1939 viu dúas actuacións de Eresoinka, que adoita dicir que a espectacularidade do exiliado Goberno Vasco foi o punto de partida da súa vida artística.
Cando estalou a Segunda Guerra Mundial, os grupos de danza Elai-Alai, dirixidos por Eresoinka e Segundo de Olaeta, disolvéronse. En 1941 Olaeta fundou outro grupo de danzas en Biarritz cos seus fillos, cuns recusados e con varios mozos do pobo. Oihanburu empezou a traballar como acordeonista no grupo e logo bailou. En 1944 ocupou a dirección artística do grupo.
En 1945 decide cambiar de nome ao ballet Olaeta e toma o nome de Oldarra e dirixe Oihanburu. Bailaron en diferentes lugares do mundo como Bordeus, París, Hego Euskal Herria, Madrid, Bélxica, Dinamarca, Suecia ou Venecia. Debido ás discrepancias políticas, o grupo dividiuse e Oihanburu abandonouno en 1953.
Sobre Felipe Oihanburu no programa Txirrita da cadea France 3 Aquitaine, 13-01-2013.
Xunto a Oihanburu, a metade dos dantzaris marcháronse e enseguida fundou o grupo Etorki, con espectáculos baseados na danza vasca e o ballet, con 30 anos de carreira. Londres, Bélxica, Alemaña, Venezuela, Tunes, Turquía, Grecia ou as táboas da Unión Soviética.
Con todo, foi difícil manter ese grupo profesional de danzas, e pasaron varios momentos duros, cargados de débedas e sen poder gañarse a vida bailando. Naqueles momentos conflitivos, Oihanburu traballou na radio, en FranceCulture e en Radio France Pays Basque. Tamén escribiu varios libros sobre danza, apelidos vascos e política.
Vivo, bailarei a vida
Lucía Barahona, neta de Oihanburu, presentou este ano un documental que narra a vida do seu avó: Vivo, je danserai a vie. O 25 de xuño de 2023 estreouse no cine Le Royal de Biarritz, xusto antes de que Oihanburu cumprise 102 anos. Nos últimos meses está a proxectarse en diferentes recunchos. Trátase dun proxecto presentado por Crossroads Productions e Kanaldude, dirixido por Barahona. Durante dez anos tomou as imaxes do seu avó.
Aquí tedes as imaxes e testemuños que recolleu Kanaldude o día da estrea:
Sobre Felipe Oihanburu
- Autoras: Felipe Oihaburu (Eneko Bidegain, 2007)
- Membranas, Felipe Oyhamburu (Xabaltx, 2008)
- Felipe Oihanburu: "Conseguimos moi boas críticas, pero non tivemos diñeiro!" (2008)
Visita a Felipe Oihanburu (2009)
- Recordo (2011)
Timbre: Felipe Oihanburu (2013)
- Radio París, anos 60: Felipe Oihanburu e Etxahun Iruri (2013)
- Felipe Oihanburu, embaixador da cultura vasca (2015)
Recordo: Jean Nesprias (84 anos), Philippe Oyhamburu (90) e Koldo Zabala (75) bailando (2011)
- Felipe Oihanburu: persoas e anécdotas (2018)
- Felipe Oihanburu, un elegante saltinbank que atravesou o mundo (2018)
- 100 anos de Felipe Oihanburu + Vídeo da festa de aniversarios de Maritzuli. (2021)
- Oihanburu e Urbeltz, dous restauradores da danza vasca (2023)