- O nariz di a verdade. É difícil enganar o nariz. Non se pode evitar o olfacto. O apaixonante, apaixonante, apaixonante estudo do camiño da conexión nasal ao ao cerebro é para moitos investigadores. Si a ponte entre o cheiro e a memoria non é o máis rápido, si un dos máis rápidos. Un cheiro que nos é coñecido fai nalgunha nai o percorrido das neuronas entre os andeis do arquivo da memoria, a toda velocidade, e lévanos á vista o fenómeno, a situación ou o fenómeno asociado a ese cheiro. Que o cheiro sexa coñecido, que se sentiu algunha vez, ten que ser algo diferente. E cada vez que o olfateemos, renovarase o acontecemento. Quizá non prestamos especial atención ao cheiro cando ocorreu o suceso, pero alí gardouse, nun niño determinado de neuronas.
Sabemos que as plantas escoitan, se non imos ao que fixemos un par de LUZ antes co guisante (Pisum sativum). Non sei si teñen olfacto, pero si que perturban o noso olfacto, cantos cheiros estenden as plantas, desde a pel, a madeira, a folla, a flor, o froito… Algúns gustan, outros retraen. Non todos temos o mesmo gusto, a vostede non me gusta, e viceversa. Pero a planta sempre produce o mesmo cheiro.
Dicía que o cheiro era familiar para renovar as faíscas da nosa primeira vida. Tamén hai que coñecer que plantas producen este cheiro, para sementar ou plantar, para conseguilo desecado, para todo. E aí temos unha boa salsa cilíndrica para os vascos. Nun e outro nome para designar dous ou máis plantas, e unha planta cunha chea de nomes…
Ten un cheiro sorprendente (Anethum graveolens). Aneta, anado, anedo, anero, meillu, migelo, molu, mierlu, anis-belar, ten moitos nomes que dicir. Outra planta leva o mesmo nome de “ezamihilu”, o propio hinojo (Foeniculum vulgare). Tamén o chamamos verbena, crista, milu, muhuilu, milu-belar, puhuilu, fraco, anis-belar e xarpot polo menos. Teñen formas moi similares, floración, etc., e de aí a confusión e a escuridade, que logo se recolle no nomenclátor, nos dicionarios, etc. Ambos son aromáticos: o hinojo cheira a anís e o fogonero, pola contra, ten un cheiro pesado e pouco doce. Esta é a maneira de aclarar a mestura, pero ten os pituitales ben? Ten vostede trazas de olfacto? Parece que os nosos falantes non. Utilízanse sobre todo en cociña, pero non é o mesmo engadir unha sopa que outra, e aí si, os cociñeiros distínguenos perfectamente; que o olfacto sexa o axeitado e saciar todos os sentidos dos comensais, incluso os dos milagres, é a base do negocio do restaurante.
Temos que aclarar a salsa de nomes. Estiércol común, anisado común, miellu, milu... que emulsión de nomes! E anís (Pimpinella anisum), auténtica anis-belar, sen entrar na receita de hoxe. Ante este panorama, o hinojo chora: á emanación das súas feridas chámaselle milu-lerde ou milu-chorar.
Para aclarar esta confusión de nomes haberá que ter forza. Anisa axeitada para iso. Anisa é unha bebida viva e tamén unha planta; o sacerdote de Bidangoztarra Pedro Prudenzio Hualde Maio (1823-1879) chama ao anís “Sonto-Belarra”: o sonto é completar, curar e fortalecer.