Euskaraldia celebrouse nun momento no que miles de linguas do mundo (incluído o eúscaro) están en perigo de afundimento. Estamos na sexta desaparición masiva da vida biolóxica (incluíndo a humana) na historia da Terra. E ao mesmo tempo, no limiar da primeira desaparición masiva de linguas e culturas humanas. Estamos nunha situación crítica.

Estamos nunha pandemia vírica e unha pandemia lingüística cultural que vai crecendo ao longo dos séculos. George Floyd foi asasinado dicindo “non podo respirar”. A maioría das linguas do mundo están desrespiradas, e é o mesmo sistema o que afoga a George Floyd e ás linguas.

Dise que a COVID-19 puxo dificultades á Euskaraldia que estaba por facer, e que se decidiu avanzar superando as dúbidas. E que foi un éxito nesas malas condicións. Malas condicións? Non. Diferentes condicións. Unha oportunidade para descubrir a gravidade da situación lingüística, a dimensión universal, o envelenamento da mentira que se estende nas linguas de uso do poder, para desterrar as linguas que non utiliza, prohibir e recoñecer como algo menor ao baleiro, para reflexionar sobre iso e facer da reflexión unha acción. Hai idiomas que con esta pandemia quedan case sen falantes (recoñecido por Leonard Boff en Quito). Hai idiomas (incluído o eúscaro) que viron reducidos os editoriais, a creación artística literaria ou as novas iniciativas vivas das escolas debido á pandemia, e que se quedaron nunha situación asfixiante. Non é casualidade: estamos a sufrir políticas linguísticas glotofágicas. As estruturas e leis políticas ao servizo do mercado e da cultura mercantilizada e dixitalizada (a Constitución española e francesa e as normas e prácticas lingüísticas da Unión Europea), co apoio do monopolio lingüístico das principais redes de comunicación, están a impulsar a pandemia lingüística.

Euskaraldia pensouse e organizado coma se esta última Pandemia non existise. E coma se non existise un sistema capitalista que, ademais de ser genocida, ecocida e patriarcal, é glotofágico.

Un éxito? Para quen? E por que criterios? Supoño que foi un éxito para o Goberno Vasco (organizador de Euskaraldia, xunto a Topagunea). En Euskaraldia non se fixo ningunha crítica á súa política lingüística. Puxo diñeiro, a cambio púxoselle a txapela do alto nivel da lingua vasca. Ademais, levou a cabo unha campaña electoral avanzada, na que participou activamente. Pero o Goberno é o fiel defensor do citado sistema global glotofágico. Pero non se pode conciliar a centralidade do sistema global glotofágico coa centralidade da vida.

As miñas preguntas son: Aclarouse o coñecemento? Profundouse a motivación? Que motivacións e coñecementos apareceron no uso? Tentouse aclara a gravidade da situación que vivimos en Euskaraldia, esclareceuse a conexión do eúscaro coa vida (a vida doutras linguas e a vida humana e biolóxica)? Profundouse con Euskaraldia a vixilancia, a necesidade dun intercambio estimulante e a alegría que supón para facer fronte á pandemia lingüística e a todo tipo de pandemia?

En eúscaro “máis, máis, máis, máis”… e a miña pregunta é: que dicir? Cada cal quere o que queira, pero... darlle vida ao eúscaro, traballando o idioma da vida? Ou que facer en eúscaro? Aínda que sexa en eúscaro non é calquera cousa vivible. En lugar de dicir “puto negro ou mouro“ podemos dicir “negro ou mouro repugnante“; en lugar de dicir “sucia puta”, “mujerzuela sucia”… Ou dicir “Viva a Constitución Española ou Francesa”, “viva esas constitucións”. Moi ben. Lexítimo. Pero iso non quita un problema importante: que utilizando o eúscaro pódese fortalecer estrutúraa socio-mental básica que sobe ao eúscaro. Porque é posible que en eúscaro se actúe en contra da vida do eúscaro. É posible desrespirar a vida (tamén a vida do eúscaro) en eúscaro.

En nome da colaboración, o discurso debilitouse, adaptouse ás paradigmas do poder e o poder só pode rexerse por baixo da necesidade vital do eúscaro. O eúscaro non se puxo hoxe no centro da política. O eúscaro, entre outras cousas, púxose ao servizo da política sistémica de hoxe en día.

O que propón Euskaraldia é cambiar os hábitos lingüísticos. “É difícil, pero aínda así...” di a canción. Con todo, se non pomos en evidencia os obstáculos (o discurso da non-responsabilidade: persoal, colectivo e institucional), caemos nun puro voluntarismo e alimentamos o sentimento de culpa, un sentimento moi velenoso para a vontade de vida. Pero si retira do panorama a violencia lingüística estrutural, o que queda é o voluntarismo estéril. E se Euskaraldia está lonxe das vivencias do momento no que tocou vivir, recoñecerase como independente da vida.

“Haika chico, levántache, mira que hai lume”. A vida arde e arde. Utilizando unha metáfora suxestiva inventada por Jon Sarasua: “O lume da Nai (da Vida) e a casa do Pai (da Mente) témolo que esperar”. Necesitamos coidar a Vida e o Entusiasmo. Non fogos artificiais. A mente aliméntase pensando nas preguntas da vida e construíndo os refuxios que necesita. Pero a casa da mente non pode confundirse cos palacios dos señores da glotofagia.