As haizeolas eran talleres para transformar o ferro en metal. Utilizáronse no País Vasco desde o século V a. C. até o século XV, mesmo despois de iniciarse o uso da auga nas travesas; no noso caso, este sistema de produción siderúrxica, cun percorrido de 2.000 anos, convertíase nun forno prehistórico de altura.

O Grupo de Arqueoloxía do Museo de Meteorología do País Vasco iniciou fai 15 anos un estudo sobre as haizeolas, a petición do Goberno Vasco, vendo que moitas delas atopábanse en perigo pola súa situación no subsolo. Para salvagardar este patrimonio arqueolóxico, nun primeiro momento considerouse necesario realizar o reconto e multiplicouse por cinco o número de haizeolas existentes na CAPV: Catalogáronse 170 xacementos en Bizkaia, 150 en Gipuzkoa e 25 en Álava.

Tipo de forno que cambiará a historia

Javier Franco, xefe do equipo arqueolóxico e investigador da UPV/EHU, explicou que en Europa tamén se atopou un “tipo de forno” que non ten parangón: eran un tipo de vasijas de boca ancha que se conservaron até a Idade Media cunha forma máis moderna traída polos romanos. Esta particularidade, segundo Franco, modifica a teoría sobre a evolución dos fornos en Europa.

Por outra banda, o estudo demostrou que Bizkaia e Gipuzkoa eran produtores siderúrxicos “de primeiro nivel”, mentres que en Álava este material importábase como se exportaba a cerámica.