As eleccións municipais e forais da CAV están cerca. E xunto a eles está o uso alarmista dos fenómenos sociais, moitas veces anecdóticos ou especialmente inchados, para que o debate electoral e social susténtese nun dos ámbitos nos que mellor se move a dereita vasca: a seguridade e a orde pública, que foron declarados erróneos.

O previsible aumento do uso de armas brancas no lecer nocturno serve para xustificar identificacións masivas nas discotecas. Isto pareceríanos desproporcionado até hai dous días. Pero, de súpeto, parécenos normal e mesmo conveniente, porque, a pesar de que na CAPV a criminalidade non aumentou, diminuíu, aí está a percepción de inseguridade para que sexa arbitrariamente modificada ou instrumentalizada. Ou seguindo a orde do último sociómetro. O medo é politicamente poderoso e economicamente rendible. É fácil recorrer ás emocións básicas para provocar retrocesos nos dereitos ou, paradoxalmente, para evitar debates que teñen que ver coa seguridade, pero que non apostan por eles. Trátase de debates sobre medos menos anecdóticos e inseguridade.

Non queremos menosprezar que temos dereito a saír de esmorga sen ser feridos e que, por tanto, para facer fronte a un aumento da presenza de armas brancas necesítanse medidas concretas e eficaces. Pero se fixésemos un experimento para mergullarnos con certa profundidade nos medos dos nosos veciños, seguramente sairiamos outros temas. E a eles non se lles responde tan rigorosamente. Abrir os informativos das últimas semanas que non os teñen. Incerteza económica, violencia comunitaria, medo a que che agriden na rúa por ser muller, lesbiana, gai, trans ou migrante, medo a que che identifiquen pola túa cor de pel, a quedarche só, a perder a rede, a non coñecer aos veciños, a non facerse cargo de ti ou a verche cada vez máis débil, enfermo ou illado.

Son temas estreitamente relacionados coa seguridade, pero evidentemente non teñen nada que ver con esa visión hexemónica que nos venden como únicos, imapelables, técnicos e obxectivos. Dificilmente será obxectivo nada relacionado coas ameazas e os perigos; a nosa posición nas estruturas de ideoloxía, intencionalidade, economía, xénero ou raza, a idade, o corpo estará condicionado polas capacidades ou a situación administrativa. O endurecemento das penas foi efectivamente denunciado: un placebo de seguridade sen capacidade disuasoria, que non vai máis aló da relaxación das conciencias, sen alterar as dinámicas profundas das violencias sociais. Tres décadas despois de que outras teorías e prácticas oponse ao discurso tradicional e sancionador sobre seguridade. Estes están máis relacionados co cambio social, o avance dos dereitos, o antiracismo, a cohesión social, a redución das desigualdades, o investimento social, o empoderamiento das comunidades, a mediación, a xestión transformadora dos conflitos, o feminismo e o apoio ao coidado e a vulnerabilidade.

Nesta ocasión debuxaron Euskadi como un coitelo. Trátase dunha ameaza supostamente sen rostro, pero armada, a pesar de que, obviamente, no momento en que esa ameaza vai ser asumida a cara do que parece ser o maior risco social: incas, yonquis ou migrantes, colectivos a deshumanizar. Iso si, sempre son homes novos. Con todo, nunca mencionan que estruturas e dinámicas comunitarias favorecen que os homes novos sexan, á súa vez, as principais vítimas e autores das violencias sociais no espazo público. En breve propoñen a instalación de detectores de metais nas discotecas, pero non queren abordar a socialización de xénero vixente que considera a violencia como algo desexable. Non falan de saúde mental, de consumos ou de pobreza.

Non son novas as políticas públicas baseadas en dereitos e vínculos e as formas comunitarias de seguridade que evitan o incremento ineficaz das sancións. Non son utópicos. Desenvólvense en América Latina e en territorios próximos como Navarra ou Cataluña. Por tanto, é inaceptable que o marco se centre unha e outra vez nas mesmas falacias, eleccións por eleccións, mentres que o autoritarismo, o illamento social, as desigualdades e o individualismo crecen e ninguén é capaz de facer fronte a eses discursos, ás políticas e ás dinámicas sociais.

A esquerda, nas institucións e na rúa, debe perder o medo ao debate da seguridade. E, sobre todo, debe deixar de asumir marcos que non son seus. Só eles benefician a quen non queren acabar coa violencia social, a quen queren protexer os privilexios e os beneficios duns poucos. Hai moitos datos, estratexias, políticas e experiencias para sentirse seguro e experimentar outras formas de convivir no espazo público. Imos competir co discurso sobre a seguridade?