- O espírito da República Vasca non é o novo propósito dos abertzales, inventado esta mañá. É unha reivindicación de longa tradición histórica. 130 anos antes do nacemento de Sabin Arana, no século XVIII, o Pai Larramendi escribiu: “Por que o eúscaro non pode ver a todos os seus falantes xuntos, reunidos nunha soa Nación, libres e á marxe da subordinación doutras linguas e nacións? Por que o tres territorios de España (Gipuzkoa, Álava e Bizkaia) deben estar baixo o dominio de Castela (e que non debería dicir do reino de Navarra?) e outro tres (de Lapurdi, Zuberoa e Nafarroa Beherea) baixo o dominio francés?”. E noutra pasaxe sinalaba a súa proposta independentista: “Seremos as Provincias Unidas dos Pireneos…. E crearemos unha República de vascongados”.
Tras Larramendi, e antes do nacemento de Arana, o labortano Dominique Garat e o suletino Agosti Xaho presentaron propostas similares. Todos eles tiñan a República Vasca fose de Francia e de España.
Máis tarde, no século XX, produciuse un interesante episodio histórico, algo descoñecido para a maioría dos abertzales e independentistas: En abril de 1931, poucos días despois da instauración da República Española, varios concellos de Hego Euskal Herria, aludindo ao dereito de autodeterminación, proclamaron mediante unha moción unha República Vasca. Non foron poucos os concellos de Gipuzkoa e Bizkaia que aprobaron esta moción, que tras a súa aprobación enviaron un telegrama ao presidente da República española solicitando unha República Vasca.
A data do 14 de abril de 1931 está ligada á instauración da República Española na memoria de moitos vascos. Estamos afeitos traer esta data a Euskal Herria e a representar a reivindicación do Concello de Eibar, onde todos os anos reúnense os da esquerda española para celebrar ese aniversario. Poucos saben, con todo, que uns días máis tarde outros municipios de Euskal Herria fixeron un chamamento á República Vasca, esixindo unha república propia para a nosa nación. En Azpeitia, Zumaia, Bermeo, Mundaka, Rentería, Bergara, Markina, Lazkao, Oñati, Orio ou Hernani, entre outros, os concellos aprobaron por unanimidade a proclamación da República Vasca. Xa é hora de coñecer esta pasaxe da nosa historia recente e de darse conta da súa forza.
Porque o desexo dunha república natural non é a nosa ambición, senón a necesidade imperiosa. Os vascos necesitamos unha República Vasca para ter a nosa propia casa, e na nosa casa nós gobernamos, non os españois ou os franceses. Necesitamos unha República Vasca para lograr unha sociedade máis xusta e democrática. E necesitamos unha República Vasca para manter a nosa lingua, a nosa cultura e a nosa identidade colectiva, e para sobrevivir como Pobo ante as pretensións asimilacionistas insaciables francesas e españolas. Segundo Txillardegi, “cun estado, quizais, o eúscaro non se salva; sen el, seguro que non”. Si non se logra a República Vasca, Euskal Herria está condenada a desaparecer.
Por todo iso, o 7 de maio celebraremos en Azpeitia o Día da República Vasca. Por unha banda, para recuperar a nosa memoria histórica e lembrar aquel episodio de 1931 da nosa historia recente, pero tamén para socializar a necesidade da República Vasca, e para visibilizar a actualidade da mensaxe que fai 91 anos reivindicaron o Concello de Azpeitia e outros moitos concellos de Euskal Herria. A cadea non se interrompeu. Somos porque foron, porque somos.
Viva a República Vasca! O 7 de maio, todos os independentistas vascos a Azpeitia!
(*Por parte do Grupo Nacional)