Do 29 de setembro ao 2 de outubro, unha marcha percorrerá Navarra co obxectivo de impulsar o proceso de volta a casa das persoas presas, entendendo que este proceso supón unha achega imprescindible para consolidar un marco de convivencia democrática e, con iso, pechar un longo ciclo histórico marcado pola violencia e o sufrimento. Trátase dun percorrido de 350 quilómetros, uns 350.000 pasos, que percorrerán miles de navarros co obxectivo de avanzar cara a unha meta que trae paz e liberdade para todos. Andar, por unha vez, non para fuxir de nada nin de ninguén, senón para ir atoparse. Aínda que quizá ninguén o advertiu, parece que o feito de ser Lesaka e Berriozar, precisamente, o inicio e o final desta marcha. Por unha banda, Lesaka, que ten cerca os pasos da fronteira, onde varias xeracións de navarros tiveron que fuxir do sufrimento, cruzar e cruzar (lembremos a Rede Comète, que axudou aos que fuxían do nazismo); doutra banda, Berriozar, aos pés do monte Ezkaba, testemuña da tráxica fuga que provocou a morte de centos de presos que vivían o seu único propósito. A idea de volver a casa era entón absolutamente imposible.

Pero agora, en cambio, cremos que chegou o momento histórico de que os presos deixen o cárcere para iniciar o proceso de volta a casa. Volver a casa para volver formar parte da vida do seu pobo. Volver a casa, para ser un máis, para contribuír a consolidar un espazo de paz e liberdade. Chegou o momento histórico de pechar feridas do pasado e de trazar camiños para o futuro. Somos conscientes de que estamos ante un reto histórico, e iso esíxenos a todos e a todas nós unha actitude xenerosa e máis ambiciosa. Porque aquí todos sufrimos, e entre todos temos que pensar como imos organizar a vida política desde a ecuación dunha vez por todas a violencia e o sufrimento. É un reto difícil, non hai dúbida, pero como sociedade non podemos deixar de retelo si non queremos deixar ás xeracións futuras unha herdanza envelenada polo odio. Honrar a memoria histórica é, sobre todo, aprender do pasado para construír un futuro mellor.

Camiñar cara á paz non ten ningún segredo. Tecer complicidades, construír consensos, falar, escoitar, debater, decidir… entre todos e para todos. E ter claro que nesta aposta todos gañamos. Nos últimos anos fixemos grandes progresos niso. Os acordos entre os axentes sociais e os subscritos no propio Parlamento de Navarra demostran que a sociedade navarra apoia case por unanimidade a axenda de resolución. Con todo, os avances prácticos desta axenda están a chegar por goteo. Só algúns dos presos navarros están encarcerados no cárcere de Pamplona/Iruña. A política penal séguese deseñando e cumprindo desde Madrid, non desde Pamplona. A política de excepción segue sendo a tónica dominante, e non se aplica a lei de maneira proactiva para a solución definitiva.

É imprescindible, por tanto, visibilizar na rúa a vontade da sociedade navarra e facela efectiva. É imprescindible que as estradas de Navarra énchanse de camiñantes a favor da paz e a liberdade. Sen dúbida, a ruta entre Lesaka e Berriozar suporá un fito para o futuro. E debemos agradecer en gran medida este fito a quen foi o seu mentor, ao noso querido Fran Balda que sempre lembramos. Fran era un home que se aferraba ao seu país, sempre de camiño, sempre coas zapatillas postas. Esta verdade era tan grande que até a morte buscara nun recuncho da estrada, pois non cesaba de camiñar. Descansa agora, Fran, nós ataremos os nosos zapatos até o final do camiño.