Hai xa moitos anos que fixen o que Emilio López Adán o Negro: “A historia de ETA non é unha liña directa e sen problemas. A decisión de recoñecer o terrorismo foi unha gran ruptura. O terrorismo é un atentado contra a xente civil para agachar ao Estado (máis de 300 vítimas) e pagar da cabeza: perder a confianza do pobo, dar xogo aos inimigos, aumentar a derrota da estratexia político-militar, abrir feridas enormes na sociedade”.

Porque desde que naceu ETA ata que a súa actividade se terminou, houbo cambios estratéxicos importantes, iso non se pode negar. Aínda que na súa escritos ETA de orixe avogou polo modelo de “guerra cidadá” en Vietnam ou Alxeria, rexeitou inmediatamente tal pretensión estratéxica e converteuse en moito máis sinxelo e pragmático no camiño á famosa “acción de opresión” que, segundo dise, ía reavivar a loita popular, que duraría até case o final da ditadura.

Na época da Transición, ETA desenvolveu unha estratexia que pretendía lograr a negociación co Estado, e que mostrou a maior capacidade de agresión que nunca. Foi capaz de multiplicar o número de atentados sanguentos, limitando ou priorizando as excepcións ás represións dos diferentes aparellos represivos (na arte houbo políticos e empresarios considerados como obxectivo, pero non de forma sistemática).

E por último, a medida que as posibilidades de negociación fóronse reducindo, superáronse os límites éticos, políticos e operativos.

Que lonxe quedaban as dúbidas e as balanzas iniciais sobre o uso da violencia, nas que a principal preocupación era como conciliar obxectivos e camiños. Quero dicir. Os mesmos militantes que colocaron a bomba na sede dO Correo Español en Eibar déronse conta de que había un traballador no traballo, sufrindo un grave accidente que tentaron desactivar a bomba. A sorpresa e o malestar xurdidos na Institución e no pobo pola morte dun taxista por parte dun militante ferido que fuxía da caída do Artekale son de destacar. Non podemos crer que un de nós puidese matar a un traballador, a non ser accidentalmente ou accidentalmente.

O grupo que participou no atraco dA Naval tiña unha orde clara: “Pase o que pase, ameace pero non dispares aos traballadores. E por iso pescaron á única muller do comando A Argentinita. Foi rodeado polos obreiros, probablemente porque era unha moza, pero o militante non respondeu disparando. Que dicir da confusión e a axitación que seguiu á masacre perpetrada por ETA no café Rolando. Aínda se cría que a violencia do inimigo e da organización tiña un aspecto ético e que o pobo distinguía ben. “O Estado era máis forte militarmente, pero non eticamente”. Ese era o punto de partida.

O secuestro e posterior asasinato do empresario jeltzale Anxo Berazadi tamén causou asombro, aínda que en menor medida. Aos poucos, de forma consciente ou levando dinámicas máis aló do desexado, estaban a producirse cambios en ETA.

Con todo, cando o senador do PSOE, Casas, foi asasinado polo Comando Autónomo, Herri Batasuna non só desmarcou senón que condenou esta acción. A última vez, ata que se tomou a decisión de pór fin ao ciclo armado, a esquerda abertzale condenaba unha acción armada.

A actividade armada de ETA fíxose cada vez máis militarista, en detrimento de a estratexia política. Cada vez máis débiles politicamente! En lugar de gañarse o corazón e atraer a solidariedade, parecía que o seu obxectivo era asimilar a repugnancia e o aburrimento da xente, coa esperanza de crear un ambiente favorable á negociación na sociedade.

A excepción ao principio fíxose case legal. O reproche a esta vil acción non podía limitarse á inconveniencia política, senón á lexitimidade. O de Hipercor foi considerado un fito, e o de Miguel Ángel Branco e outros parecidos, a confirmación de que ETA estaba a tomar o camiño do precipicio. E o peor, que con aquela deriva intolerable facía dano á esquerda Abertzale, para nós era cada vez máis evidente. Cando reivindicaron ou teorizaron a “socialización do sufrimento” e saltaron ao uso case indiscriminado do “coche bomba”, o noso desacordo era total e total. Sen esquecer que a duración do conflito fortalecera o cansazo e o desexo de terminar.

Ante esta evolución, no extremo esquerdo, non todos estivemos calados. Claro que non! Non foi nada agradable. E é que como diferenciarse da actividade de ETA, a diferenza doutros moitos (EPK, EE), sen estar atrapado no marco do Estado e do Sistema. Aí estaba a clave. E aí está a clave, nestes tempos posteriores a ETA.

Tarde, pero afortunadamente, todo iso acabou. ETA puxo fin á súa carreira unilateralmente (o cal é moi importante e destacable) e, a diferenza do herdeiro franquista ou dos impulsores da guerra sucia, fixo autocrítica sobre os danos causados; o suficiente ou insuficiente é discutible pero non é o tema deste escrito.

Haberá que adiviñar como avanzar, pero me parece difícil sen falar do que se aprendeu nestes longos anos: no seo do nacionalismo, as dúas principais estratexias vixentes (a do Estatuto de Gernika, por unha banda, e a das loitas armadas, por outro) en cada caso fracasaron, evidentemente, por diferentes razóns. É hora de iniciar un novo camiño, que será unha "solución", que non será “calco e copia” coa de Cataluña, pero que terá características similares: Un movemento popular forte e autogestionado a favor da República Vasca. Que empuxará desde a rúa desde as institucións (as existentes e as que se van a crear) e que antes ou despois terá que chocar co Estado.

Joxe Iriarte, Bikila

Membro de Alternatiba