Durante estas semanas a asociación Era está a levar a diferentes lugares de Euskal Herria libros, exposicións e documentais creados polos solicitantes de asilo e refuxiados que han migrado a Europa, acompañados de charlas organizadas xunto aos seus autores. O 22 de novembro proxectouse na Casa de Cultura Okendo de San Sebastián o documental Nothing about us without us, realizado por refuxiados residentes en Lesvos.

Documental realizado por un grupo de mozos refuxiados afgá que deron o paso de asumir o papel de xornalista no campamento de Lesbos. Por que é tan importante contar con eles?

Miren Zubeldia: Porque nós non podemos pornos no seu lugar. Porque, polo lugar e o privilexio que nacemos, e pola nosa comprensión da normalidade, non podemos situarnos nesa situación. Con toda a empatía do mundo.

Arantzazu Zubeldia: Para contar realidades migratorias, que mellor que o que viviu un proceso migratorio na pel? No documental, algúns refuxiados falaban de que deran o paso a traballar como xornalistas porque os xornalistas internacionais que falaban con eles non contaban o mesmo que vían eles.

Criticaron aos xornalistas porque cada vez que aparecía unha historia especial no campamento volvían saír dous días despois, deixando atrás o problema fundamental, o campamento.

M. Zubeldia: Como xornalista, vostede pode estar interesado en contar o que conta, pero non sabe cal é o interese da outra persoa que ten diante. En moitos casos, os uns e os outros non coinciden.

E no ton da historia tamén hai un salto, non? Os refuxiados pasan de aparecer como vítimas a ser suxeitos activos.

M. Zubeldia: Conséguese afastarse do drama, e vostede aparece como persoa, coa súa vida, cos seus soños e coas súas capacidades. Normalmente, cando se fala de migrantes transmítese unha imaxe de vulnerabilidade, e cremos que hai que cambiar esa mirada.

A. Zubeldia: Algúns que traballaron connosco dixéronnos que non lles gusta quedar con esa etiqueta de refuxiado. Parece que isto cobre todo o demais, que non son máis que iso. Pero eles non senten así. Igual nese momento poden estar en situación de refuxiado, de acordo, pero hai moitas outras cousas.

M. Zubeldia: Son as persoas na súa totalidade, e iso é o que temos que transmitir.

É dicir, que son máis que números buxán.

M. Zubeldia: Si, pero ao final metemos a todos no mesmo saco. A nós dixéronnos que os xornalistas sempre lles fan as mesmas preguntas simples.

A. Zubeldia: A información sen interese real sobre o problema e as súas vítimas fai que a cidadanía perciba aos refuxiados como meros números e non dea pasos para facer algo contra a situación.

No faladoiro posterior ao documental, un dos autores lembrou que nas últimas semanas case 100 persoas morreron en augas gregas en varios naufraxios. Damos importancia a este tipo de noticias?

A. Zubeldia: Relativizamos vidas, e iso vímolo claro no caso da guerra de Ucraína. Que tipo de protección reciben uns e que tipo de outros… Iso está claro. E isto tamén é consecuencia de como se informa.

M. Zubeldia: Si, e cando falamos de cantidades. Un pode dicir “Mira! Agora só hai 1.000 refuxiados en Lesbos!” [chegaron a superar os 22.000], e con iso quedámonos tranquilos. Pero non nos fixamos na realidade que viven e, como non facemos nada, o sufrimento segue aí.

E que lles levou a querer dar cabida a esas voces?

A. Zubeldia: Era nace das nosas experiencias persoais, porque en Grecia estivemos ás veces, como voluntarios. E o certo é que, cada vez que volvemos, démonos conta de que os nosos amigos e a familia non saben realmente o que pasa alí. Así as cousas, pensamos: cal pode ser a mellor achega para lograr un cambio? Pois contar o visto.

M. Zubeldia: Pero a pregunta era de sempre. Quen somos nós, desde a nosa posición e mirada, para contar o que ocorre nun campamento de refuxiados? Coñeciamos a moitas persoas migradas que querían contar os seus problemas, polo que por que non imos contar todo isto a través delas? E niso puxémonos.

A. Zubeldia: Cremos que é necesario porque son voces silenciadas e porque para alguén que vive en Euskal Herria é moi difícil chegar a esas historias en primeira persoa.

M. Zubeldia: Cando recibes a historia a través deles, pos cara a esas persoas, o nome. E vostede crea unha relación directa entre ese espectador que está en Euskal Herria e ese protagonista que está en Grecia ou noutro lugar. E as persoas refuxiadas pasan de ser números a ser persoas como ti e eu para o que está a ver.