O libro analiza de forma teórica e práctica a separación de poderes, especialmente a relación entre o Parlamento e o poder xudicial, e máis concretamente, o Parlamento e a relación dos tribunais constitucionais. Como se articularon as relacións entre estas organizacións? Que se cumpriu e que non? No fondo, Lasagabaster defende que o Parlamento vasco debería ser inviolable ante o Tribunal Constitucional e, en xeral, con excepcións, tamén o serían os parlamentarios.

Ao seu xuízo, isto non se dá e cada vez máis, no Estado español o Tribunal Constitucional ten cada vez máis forza para participar e mandar no día a día do parlamento e, si é necesario, para castigar o incumprimento dos seus mandatos. Analiza especialmente o caso dos últimos anos en Cataluña, que culminou co encarceramento dos seus parlamentarios, membros do goberno e líderes da sociedade civil.

O catedrático abordou con detalle o caso das sucesivas prohibicións ditadas polo Tribunal Constitucional á Mesa do Parlamento catalán e concluíu que: “Aí vese claramente como se dá o goberno dos xuíces nunha democracia, sería difícil atopar un exemplo máis axeitado. Son os xuíces os que deciden que é o que é discutible no Parlamento. O Tribunal Constitucional ten o monopolio de rexeitar leis inconstitucionais, pero a súa actuación está lonxe desa teoría”.

O impulso político dos xuíces en España estendeuse moito nos últimos anos, non é só unha cuestión que di un catedrático vasco. Aínda que as conclusións finais non son as mesmas, algunhas pasaxes do libro leváronme a unha conferencia que pronunciou o xornalista Enric Juliana tras o referendo de Cataluña en Pamplona. Xuliana dicía que no asunto de Cataluña non só respondeu o Goberno de Rajoy, senón que a estrutura xurídica ha entrado de cheo, e non, como se di moitas veces, por impulso do Goberno, senón por iniciativa propia: “Os xuíces xogan co espírito que hoxe en día vive en Madrid. A xustiza é un mundo en si mesmo, unha parte do profundo do Estado, e na actualidade está a consolidarse unha nova doutrina. Ao final vai pasar un paradoxo, que a política a vai a facer o Tribunal Constitucional e non o Parlamento, o que realmente ten que facer. Foi curioso, o Parlamento de España apenas fixo nada en todo o asunto”.

En canto á inviolabilidad dos parlamentos, Lasagabaster di que o Tribunal Constitucional non actúa da mesma maneira coas principais forzas políticas do Estado ou, por exemplo, cos nacionalistas. O libro analiza a cuestión catalá e os Casos Atutxa do Parlamento Vasco de 2005, pero tamén as discrepancias do Constitucional cos parlamentos de Asturias ou de Estremadura.

O libro detalla que os tribunais constitucionais non se comportan así cos parlamentos nos dereitos de profunda tradición democrática en Europa e pon como exemplo o do Reino Unido: Ante un problema similar ocorrido en Escocia e Cataluña, en Escocia acábase cun referendo e en Cataluña encarcéranse aos que pediron un referendo.

A conclusión do libro é dura: A sanidade democrática do Estado español é moi deficiente. Na súa opinión, "o sistema constitucional non debe impedir ningún debate parlamentario, non hai unha norma que o permita, e se a houbese, o sistema político non tería un carácter democrático (…)". Cando a reforma constitucional ou a reforma da lei ritual non é posible, a conclusión é un sistema autoritario no que o principio democrático ten un significado secundario. Vivimos nese momento”.