“Moitas grazas por interesarse pola beleza dunha historia triste”, arrincaron a cita Lanartea, representante da Asociación de Profesionais do Eúscaro, Garbiñe Ubeda, Amagoia Gurrutxaga e Mel A. Elustondo. Centos de membros da asociación –escritores, músicos, actores, bertsolaris, ilustradores, xornalistas, tradutores, bailaríns...– participaron o pasado mércores no Parlamento Vasco.

O sector máis versátil e especializado é o dos creadores, pero din que o problema é “desborda”: “A sociedade non nos ve como suxeitos económicos, ten unha imaxe romántica e algo bohemial de nós. Pensando que vivimos nas minchas, os aplausos e os premios ocasionais satisfannos. Non somos traballadores aos ollos da maioría dos nosos oíntes, lectores e compradores. E a Administración non nos dá a atención e o respecto que necesita a nosa actividade profesional. Temos dereitos, pero o sistema non sabe dar a man”. Nesta reportaxe e neste, sobre o libro que publicaron este último, déronse a coñecer a ARGIA algunhas destas e outras cuestións.

Subliñan que a cultura é “unha cuestión máis profunda que un mero pracer” ante os grupos parlamentarios, e que mirando de esquerda a dereita fan unha actividade política baseada na “teoría utilitaria” da cultura: “Rexéitase ao creador e imponse a Industria, a Industria Cultural”.

Variable lingüística

Que é o creador vasco? O tema púxose encima da mesa: “Cando falamos de cultura vasca deberiamos aclarar de que estamos a falar. Á cultura erdal chámaselle cada vez máis cultura vasca, tanto en castelán como en eúscaro”. É dicir, o creador que vive en Euskal Herria, ou na CAV, por vivir nela, é creador vasco? Ou ten que crealo en eúscaro?

Lanartea pide que se estableza a variable de facer en euskera como “liña transversal” en todas as estatísticas, recollidas de datos e estudos realizados sobre o sector, porque “o músculo, o número de altofalantes e o apoio legal do sistema cultural do eúscaro non son do mesmo tamaño que o castelán”. En opinión de Lanarte, non poden porse no mesmo nivel económico e social. “Pero ponse, ocorre, porque a diferenza de papeis e declaracións a praxes é un gran abismo. Iduri trataría de ocultar a cultura creada en eúscaro, ignorando a situación da diglosia na sombra da cultura hexemónica”.

En definitiva, subliñaron que "con receitas pensadas para unha lingua cunha comunidade de millóns de falantes, non se pode curar o sistema cultural dunha comunidade reducida a 809.000 escasos falantes".

Mirada ao interior da casa

Os macroproyectos culturais e as expresións culturais en eúscaro non teñen cabida, tamén o puxeron encima da mesa. “Empezar a falar do Guggenheim Urdaibai e facer unha homenaxe continuo á internacionalización da nosa cultura cando non dispomos de circuítos e espazos fixos para dar a coñecer as nosas obras culturais en casa”.

A política é unha cuestión reiterada, por exemplo, a presentación de plans culturais nos que as empresas e institucións que se benefician do traballo dos artistas teñan moito máis peso que os artistas. Tamén se mencionou, sinalado e criticado o Plan Estratéxico Kultura 2028.

As cinco esixencias básicas de Lanarte, tal e como foron presentadas no Parlamento:

1- Construír o concepto de cultura desde a creatividade e non desde unha perspectiva industrial de mercado e de infraestruturas e eventos xigantes.

2- Establecer a variable lingüística como unha liña transversal en todos os estudos realizados sobre o sector.

3- Unha política de facenda racional que responda á realidade dos artistas e que teña criterios transparentes, correctos e xustos na imposición das prácticas.

4- Establecer unha cota mínima de proposta cultural en eúscaro nos circuítos e medios de comunicación públicos (facendo especial fincapé en EiTB).

5- Incrementar os orzamentos para fomentar a cultura en eúscaro.