Nos últimos anos, o día de San Pedro as mulleres de Lekeitio bailaron a danza do sol, este ano bailarán no seu día de orixe: O día de San Juan.O primeiro día de San Juan as mulleres bailaban tamén o aurresku chamado "baile do Sol" e este ano tamén o farán, como outrora, tres veces, ao amencer, ao mediodía e á tardiña.

O día de San Pedro, con todo, adoita ser o crocodilo o que toma protagonismo. As mulleres de Lekeitio vían que a súa danza quedaba en segundo plano, xa que desde hai varios anos a danza tiña un día e un sentido propio, xa que a danza do sol asóciase co solsticio de verán. Así, este ano, ao ser un fin de semana, bailarán o día de San Juan e a intención é que o fin de semana siga facéndoo. A pesar de bailar o 24 de xuño, tamén bailarán o 29; este ano, os bailaríns terán máis traballo que nunca.

Perseguindo o sol

A danza bailábase tres veces na gran festa de San Juan, ao saír o sol, cando o sol estaba no máis alto e o sol ocultábase. Desde o punto de vista relixioso; ao final da primeira misa da mañá, ao final da mensaxe principal e por último ao final do rosario da tarde. Este ano volverán bailar tres veces; ás 6:30 da mañá, en Talán, ás 13:00 na praza e para terminar, ás 20:00 na praza. As mulleres quixeron recuperar o seu día e o seu protagonismo e para iso fíxose un chamamento a bailar ás mulleres de varias xeracións que bailaron o aurresku. Unhas sesenta mulleres bailarán durante todo o día. Entre os asistentes atópanse algúns dos que bailaron cando se recuperou o aurresku de honra en Lekeitio en 1975.

As primeiras mencións escritas da danza remóntanse a 1682; tamén hai documentos dos pagos municipais realizados ao longo do século XIX. Tamén temos a imaxe de 1936, pero tras a guerra sufriu unha paréntese. Despois, en 1953, existe o rastro do que se bailou en segredo; pero recuperouse en 1974. Os membros do grupo de danzas Zerutxu de Markina traballaron con mulleres que bailaban antes da guerra e recolleron música e bailes. Ao ano seguinte as mulleres de Lekeitio volveron retomar a tradición. Para entón, a festa celebrábase o día de San Pedro.

Mantón en función do tempo

A danza solar bailábase en tres ocasiones ao longo do día e as mulleres levaban unha roupa determinada para cada ocasión. Pola mañá bailaban con saia de percal común e pequenos chales de seda sobre os ombreiros. Ao mediodía, coa súa longa saia negra e o seu elegante mantón de crespón, saían á praza. Á noitiña, coa mesma roupa que o mediodía, pero con grandes mantones de cachemir. Nesta edición, nas tres ocasións, o programa sairá con saias negras, pero como se facía antes, cambiaranse os mantones. Algúns dos mantones que se van a sacar son os que se gardaron durante anos nas casas de Lekeitio.

[Kattalin Agerre Dantzan.eus publicou este artigo na web; trouxémolo a Euskal Herria coa licenza CC-BY-SA]