Poucas sorpresas no proxecto de lei aprobado este martes polo Consello de Goberno. Os principais cambios e puntos que se mantiveron respecto ao anteproxecto de lei que xerou un gran balbordo son:

Servizo Público Educativo Vasco

A lei (e o Acordo Educativo asinado por PNV, PSE, EH Bildu e EU-Elkarrekin Podemos) baséase no concepto de servizo público: todo centro que responda a unhas obrigacións, tanto públicas como concertadas, recibirá un financiamento público do 100%. O Goberno traballou no anteproxecto, pero estas obrigacións apenas se coñecían, e iso é o que criticou moita voz. Nesta ocasión, o proxecto de lei enumera os principios que deben seguirse para formar parte do servizo público: “Non discriminación; transparencia; falta de ánimo de lucro; atención ao alumnado vulnerable e á diversidade do alumnado; participación democrática dos sectores implicados na educación formal; compromiso contra a segregación e compromiso pola inclusión, a equidad e a igualdade de oportunidades; respecto ao currículo e aos mecanismos de avaliación establecidos polo Goberno Vasco; necesidade de garantir o ensino sexual e a liberdade de xénero no sistema educativo…

Parece que os centros deberán cumprir progresivamente estes principios. Está por ver como uns e outros entenden esas obrigacións, que criterios e como se van a medir, e cal vai ser a vontade política de cumprilas.

Segregación e escolarización equilibrada

Tamén foi fonte de crítica a escasa dimensión do anteproxecto para facer fronte á segregación estudantil. O novo texto recolle unha serie de medidas que xa vimos no proceso de matriculación para o próximo curso (e que levantaron pos): por exemplo, que as escolas reserven un número determinado de prazas para os alumnos máis vulnerables (para os que teñen necesidades especiais, para os que teñen un atraso na lingua, para os que se incorporan tardíamente ao sistema educativo, para os que teñen unha situación social difícil…) e indicacións sobre o índice de vulnerabilidade.

De face a unha escolarización equilibrada, engadiron unha frase significativa que non estaba no borrador: “Evitarase a sobreoferta e a suboferta”, e, como se facía no texto anterior, o proxecto de lei ratifica os mecanismos de garantía de escolarización equilibrada e o compromiso de garantir as prazas públicas. A clave está en como se materializan estas garantías. Porque no proceso de matriculación vimos recentemente, por exemplo, que se garantiu a existencia dun centro público en cada área de influencia, pero, como denunciaron diversos axentes, fixérono ampliando o ámbito de influencia (e por tanto, no seu municipio non, na súa veciña pode adaptar a praza pública, argumentando que a localidade veciña está dentro da área de influencia).

Cabe destacar tamén a desaparición do borrador ao texto final da frase “Corresponde aos pais ou titores legais exercer o dereito á libre elección de centro dentro da oferta educativa dispoñible”. O proxecto de lei fala da liberdade de elección de centro, pero perde o seu protagonismo no texto anterior.

Relixión e laicidad

Un dos principios que deben cumprir todos os centros do Servizo Público Educativo Vasco (é dicir, dotalos de diñeiro público ao 100%) é que o centro ten que ser laico, pero somos conscientes do peso da Escola Cristiá na CAV, e no borrador inicial prestábase especial atención a dúas cuestións: por unha banda, esixíase “desenvolver un modelo educativo baseado na laicidad, respectando o carácter propio dos centros privados concertados”, nunha frase bastante confusa e aparentemente contradictiva. Agora, esta segunda parte (“respectando o carácter propio dos centros privados concertados”) desaparece (aínda que se recolle noutro punto que os centros actuarán "sen renunciar ao seu propio carácter") e a lei defende a laicidad e a falta de adoctrinamiento; é unha mera mención e non profúndase no que se entende detrás desa laicidad.

Doutra banda, no Acordo Educativo estableceuse un límite para a materia de Relixión, xa que a lei española obriga a ofertar a materia de Relixión, polo que se acordou que o número mínimo de horas que establece España sexa o máximo de horas ofertables na CAPV. Pois ben, no texto inicial non se puña límite á materia de Relixión. Nesta segunda, con todo, recupérase o acordado no Acordo: “Na materia de Relixión, o mínimo establecido pola lexislación básica será o máximo que os centros poidan ofertar”.

Euskaldunización

Tal e como se esperaba, e a pesar de que nas emendas e alegacións presentadas por diversos axentes pedíase que se superasen os actuais modelos A, B e D e establecésese un modelo de inmersión xeneralizado en todos os centros, non se recolleu no proxecto de lei. Mantense o modelo sinalado tanto no Acordo como no anteproxecto: “Sistema plurilingüe centrado no eúscaro”. Os alumnos de ensino obrigatorio deberán finalizar co nivel B2 en eúscaro, para o que cada centro decidirá o seu proxecto lingüístico en función do seu contexto. A Administración comprométese á avaliación e seguimento de cada proxecto lingüístico dos centros.

Non se especifica que o eúscaro sexa a única lingua vehicular, o que tamén preocupa no ámbito da cultura vasca, o número de horas lectivas que se impartirán en eúscaro e o número doutras linguas. O Consello de Euskalgintza realizou a súa petición de forma inmediata: “O documento non especifica como interpretar o sistema multilingüe, nin como será a exposición horaria de cada idioma. Por tanto, a lei debe recoller coa maior precisión posible que o eúscaro será a lingua vehicular xeneral”.

Tal e como se recollía no borrador inicial, crearase o Instituto de Aprendizaxe do Eúscaro e das Linguas e fomentarase “” a formación do profesorado para alcanzar o nivel C1 en eúscaro.

Descentralización educativa

A descentralización da educación e a súa translación á realidade comarcal e local foi un dos alicerces do Acordo Educativo, para o que se esixiron máis competencias para os concellos e anunciouse a creación de consellos educativos municipais para desenvolver proxectos educativos comunitarios en sinerxía coa administración e garantir unha escolarización equilibrada do alumnado. A lei permite a creación destes Consellos Educativos nos pobos e cidades, pero varios axentes criticaron que no primeiro borrador alagábanse as súas funcións e competencias. O texto final non supuxo unha modificación especial respecto ao borrador e outórgase aos consellos a función de asesor: " Consultarase aos consellos municipais de educación sobre estas actividades e contidos (...)".

O proxecto de lei segue o seu camiño. Neste artigo explícase a súa traxectoria no Parlamento Vasco e a relación entre as partes asinantes do Acordo Educativo.