Cando vin vivir a Álava, unha das cousas que máis me sorprenderon foi, sen dúbida, a organización dos municipios. Nome dos municipios que non designen localidades, localidades que non designen municipios, capitais, cuadrillas, pequenos pobos, etc. Nos arredores de Vitoria-Gasteiz tamén hai pequenos pobos, algúns moi próximos, que poden ir andando, coas súas pequenas anteiglesias, co seu pequeno núcleo urbano, coas súas terras cultivadas... Algúns son barrios de Vitoria, outros case. Durana, por exemplo, é case un barrio de Vitoria, pero tamén é un pobo.

A semana pasada fomos alí, as miñas fillas e eu, o catro. O noso segundo partido ía xogar o primeiro partido de baloncesto da súa vida. Como non conduzo, este tipo de excursións é para moito. Chegamos a Durana, con todo, en coche. Deixáronnos á altura do polideportivo. O neno estaba nervioso. Era un edificio novo, moderno e belo, desde o que se observaban desde grandes cristais as terras alavesas do outono. Como saben todas as aves rapaces, eu tamén me dou conta de que estas campas son espectaculares.

Cando terminou o partido, fomos coa súa filla e as súas dúas fillas a buscar un autobús para volver a casa. As rúas que pasamos ao principio tiñan forma de urbanización. "Cales son as diferenzas entre urbanizacións e pobos?" preguntáronme as fillas. Non acertei moi ben a contestar. Agora, pensando, quizais a historia sexa a principal diferenza. Sentes a historia detrás dun pobo. Nas cimentacións dos edificios cheiran raíces doutra época. Nunha urbanización, pola contra, existen construcións sen base histórica, xardíns independentes, formados por estruturas ocas que profundan no modelo capitalista do illamento familiar.

Con todo, cando nos achegamos á estación de autobuses, comezamos a ver outro tipo de casas, as casas do pobo. "Estes son máis bonitos" dixen os nenos que me contestaron "maiores". Nun outeiro víase tamén a igrexa do pobo. Foi construído cara ao século XII. A portada é un dos exemplos máis belos do románico alavés. Nos capiteis da esquina ven dúas caras, muller e home, con adornos medievais. Como din os expertos, probablemente foron os que se fixeron cargo da construción da igrexa. Aí seguen reivindicando a súa liñaxe, mirándonos.

A nosa pequena expedición pasou polo lado do matrimonio. Outra muller que circulaba por alí cos seus carriños da compra. Viaxou connosco até a estación de autobuses. De alí, o río Zadorra coa súa ponte. Agora pasa a estrada asfaltada por encima da ponte, pero canto tempo leva alí? Cantas persoas pasaron por esa ponte? Máis dun home, animais, grupos humanos, grupos de mulleres como nós, e por suposto, como en todos os territorios, varios exércitos. Por exemplo, en 1521 parece que as guerras dos comuneiros casteláns chegaron até Durana. O 19 de abril, precisamente, naquela ponte enfrontáronse dous exércitos, miles e miles de loitadores. E, por suposto, foron mortos e alí quedarían cos cadáveres, e quizais os voitres voarían, e aí acabarían moitas historias.

Xunto á ponte atópase a nosa modesta estación de autobuses. É de madeira e non hai pistas para que autobús ou a que hora. O noso novo amigo, as mulleres do carriño, contounos que os carteis caen sempre. Mentres esperabamos, veu outra moza, nova, riseira, non moi alta, pel morena e pelo rizado. sentou, pero pronto se levantou e abriuse. Como había vento, buscaba o sol. "Uau! Hoxe fai frío!" dixo. "Si", respondeu a muller con carriño. Pensei que nas estacións de transporte público ven a miúdo mulleres e mozas. Máis tarde, aquela mañá que comezou a notar o aire outonal, deime conta de que aquela nova, novata e simpática moza levaba colgando un pano palestino na mochila. Tamén souben que esa tarde se estaba abrindo camiño á manifestación que se ía a celebrar en Bilbao. Que o camiño ía ser longo; primeiro collería o autobús connosco desde aquel pequeno pobo de Durana, logo atravesaría a ponte onde se produciu a antiga batalla, chegaría a Vitoria, íase á nova e grande estación de autobuses… e collía o outro autobús cara a Bilbao. Pero a pesar de que o camiño é longo, pareceulle que era algo que había que facer.