Na teoría da política lingüística existen ámbitos de uso da lingua que, polo seu carácter social amplo e referencial, teñen unha importancia estratéxica como son a administración, o ensino, o mundo laboral e a cultura. Este catro funciones foron interpretadas por moitos expertos como funcións nacionais da linguaxe, asegurando que si non se normaliza o uso da lingua, a comunidade lingüística ten un futuro negro.

Pero, por outra banda, os mesmos expertos insisten en que o uso e normalización dunha lingua minorizada non pode facerse por Decreto ou por Lei. O Cadro Xurídico ten a obrigación de garantir os dereitos lingüísticos recoñecidos á comunidade. Pero eses dereitos lingüísticos quedan en mans da cidadanía, á que corresponde o exercicio e a adquisición deses dereitos.

E ese é o debate que se está dando nestes momentos no tres colexios administrativos que dividen o País Vasco, coas características propias de cada un.

No ámbito da educación, por exemplo, os obstáculos que impón o Estado francés son claros. A actitude contraria á inmersión e a prohibición de realizar estudos en eúscaro tanto en Breveta como no resto dos estudos son proba diso. En Navarra tamén están á vista as limitacións que se impoñen no ámbito da educación. Os vascos que queren educar aos seus fillos en eúscaro están condenados á política de zonificación do apartheid. E da nova Lei de Educación que se está elaborando na CAV, o concepto de inmersión tamén foi descartado, e ninguén sabe o que vai achegar na práctica ese “modelo plurilingüe cuxo eixo é o eúscaro”. Co acordo entre PNV, PSE e Podemos, non falta ningunha razón para ter grandes incertezas. E todo isto está a pasar, ademais, nos últimos 50 anos, cando a aposta que a maioría dos vascos e vascas fixeron polo modelo “D” é hexemónica, a favor das tres divisións administrativas de Euskal Herria. Na función estratéxica que é o ensino, por tanto, carecemos dun marco xurídico nacional para protexer os dereitos educativos que corresponden ao noso pobo. Noutras palabras, carecemos dun cadro xurídico que nos protexa dos ataques contra nós. Non esquezas que a presenza do 25% do castelán que Madrid impuxo contra o modelo de inmersión en Cataluña tamén se pode aplicar aquí…

E no ámbito da Administración sucede o mesmo. 49 municipios de Ipar Euskal Herria sumáronse á Carta das Linguas Minoritarias de Europa para apoiar os pasos que queiran dar na administración. De feito, o Estado francés nega a oficialidade do eúscaro en si mesmo, anulando todos os pasos que se poidan dar no ámbito administrativo. En Navarra, é coñecido o apartheid dos dereitos lingüísticos que se outorga nos diferentes ámbitos administrativos como consecuencia da zonificación. Para traballar na administración na maioría das zonas de Navarra non hai que saber euskera e nas probas de acceso á mesma non considérase nin sequera mérito o eúscaro. E na CAV, o que se coñece entre o persoal como o Novo Decreto de Perfís Lingüísticos, en lugar de avanzar na regulación do uso, abrirá a posibilidade de dar un paso atrás tamén en relación aos perfís lingüísticos. E todo iso, cando estamos en plena involución xurídica do ámbito administrativo, tal e como demostran as últimas resolucións xudiciais de Irun ou Laudio. Na función estratéxica da Administración, por tanto, tampouco temos un marco xurídico que nos ofreza o apoio xurídico nacional que nos corresponde. Aínda estamos dentro dos límites impostos polas constitucións española e francesa.

E, aínda que de forma moi breve, o Goberno Vasco rexeitou a necesidade de desenvolver Plans de Eúscaro para as empresas de máis de 50 traballadores/as propostos por ELA e LAB no mundo laboral. Nin que dicir en Navarra nin en Ipar Euskal Herria. E poderiamos dicir o mesmo da cultura vasca. Na literatura, no ámbito audiovisual, nas novas tecnoloxías, na televisión e no cine, no teatro… en todos os sitios, ademais de que o castelán sexa moi maioritario, non hai un marco xurídico nacional que apoie e potencie de forma efectiva a produción vasca.

En definitiva, a pesar de que nestes anos, grazas á dinámica popular, avanzamos nestes catro ámbitos estratéxicos da política lingüística, en 2022 seguimos sen un marco xurídico suficiente que protexa e garanta os nosos dereitos lingüísticos desde o punto de vista nacional. A garantía do futuro vasco está noutro sitio, na vontade da cidadanía.

Como carecemos dun marco xurídico nacional que protexa e garanta os nosos dereitos lingüísticos, e como os ataques contra o dereito a construír unha Euskal Herria euskaldun seguiranse producindo, como até agora, no futuro, a desobediencia civil construtiva é o principal medio que nos queda.

Debemos superar o baleiro xurídico que temos na educación, na administración, no mundo laboral e no ámbito cultural pola vía da desobediencia civil. A lema Quero vivir en eúscaro é unha reivindicación, temos que convertelo no eixo da nosa práctica diaria, vivo en eúscaro. E iso lévanos á desobediencia irremediablemente. E da propia desobediencia á desobediencia civil construtiva. Só vivindo en eúscaro superaremos o reino da erda. A Korrika que comeza, que sexa unha resposta popular unitaria en toda Euskal Herria, porque o eúscaro é a patria dos vascos e o único territorio libre.

Joseba Alvarez

Membro da esquerda abertzale