- Márchase Iñaki. Iñaki de Larraspe de Orendain fóisenos moi novo. Toda morte é dolorosa, pero cando esa dor se estende até os lugares máis remotos, é el quen dá a medida desa perda. Iñaki era un labrador modelo. Era un home de espírito emprendedor, que cheiraba ao que chegaba, que deliberaba e facía o que tiña que facer. Tiñan vacas de leite en casa, vacas de casa, de familia, e así as coidaba xunto aos seus irmáns. Hoxe en día, moitas vacas de leite aliméntanse de comida externa, non están nos caseríos ligados á terra. Trátase de viveiros buxán: non crean comida nas súas terras, non teñen ningunha conexión coa contorna, non conservan paisaxes e crean unha cultura real. O noso Iñaki non podía nin velo.
En Larraspi, a egua doméstica aliméntase da explotación das terras circundantes. Forraxes de campos e pradarías e auga dun profundo subsolo. O leite que sae dese cortello si se lle pode dicir dela. Non o leite producido na mesma, os alimentos e as augas da mesma e o leite producido polo gando que se declara da súa casa.
En Larraspi, a alimentación das vacas complétase coa rexeneración da auga extraída do subsolo. Moitas parcelas arroibadas e convertidas en campos de cultivo crean numerosas forraxes propias. O millo (Zea mays) por exemplo. Pero el tiña a sospeita de que non había bo solo nin boa comida. Atopámonos no camiño da solución desta suposición. Quería alimentar ás vacas, pero tamén alimentar á terra. Unha das súas preocupacións era o abono. Entón pediume que lle axudase, tomoume como compañeiro de viaxe para coidar a calidade do solo. O que lle dixen antes, non me aburrirei nunca: hai que coidar a vida da terra. O garfio é fácil de dicir e entender, pero a elaboración é a sidra do outro barril. Co equipo axeitado, a menor cantidade de man de obra posible e aproveitando os espazos de traballo que nos permite o tempo, son poucas as parcelas aptas para un bo cultivo. Desta maneira débese medir a milímetro o que se traballa nese terreo e cumprir os dous obxectivos: enriquecer o terreo e mandiorizar a forraxe de calidade. Dar á terra e collela do solo. Trigo (Triticum aestivum), cebada (Hordeum vulgare), centeo (Secale cereale), avena (Avena sativa), txirta (Vicia sativa), guisante (Pisum sativum)... O que non crecía naqueles campos. Falou sobre a técnica do abono verde: cos cultivos fíxose unha chea de terra en profundidade, eleváronse os alimentos, encheuse a terra de nitróxeno cos legumes e conseguiuse unha forraxe perfecta para os de casa. Consciente do grave problema que xera o xurro do cortello nas terras circundantes e cunha aposta clara de futuro, foi o primeiro en traer a máquina para enterralos. Tamén cavaba nela o estiércol sólido que formara con Mind. Todos para o ben das súas terras.
Iñaki non era a vaca de tiro que inclinaba o pescozo ao que a patronal encuberta dos campesiños e os caciques e os caciques din. Era un exemplo para moitos, e mostrou o camiño. Como moitos outros mozos.
Non deixaba de pedirme que lle enviase todos os libros que publiquei con algunha oferta especial para a súa nai. Escribín na primeira páxina a oferta que máis me gusta ultimamente, “Para Maite, sosteña a terra de cabeza e de corazón” e envieille un libro de 111 follas e páxinas. Alí ten moitas leccións apresas e traballadas co seu fillo e outros moitos. Un bico para Maitere e os seus.