Joseba Parrón e Oier Etxeberria non dubidaron en loitar polo eúscaro na década dos 90: “A nosa demanda era absolutamente básica e razoable. É incomprensible que non se impartan clases de eúscaro na universidade vasca”. Cinco profesores euskaldunes, esa foi a esixencia concreta dos alumnos de Belas Artes do campus de Leioa. Ambos estaban matriculados na rama de eúscaro, pero non poderían licenciarse en euskera si non fose pola pelexa que realizaron. Despois de varios meses de andaina, conseguiron que a Universidade do País Vasco contratase a ese cinco profesores. Con todo, máis que un logro, lembran aprender no camiño.

Non foi un camiño calquera: “Ao ser de Belas Artes, a forma de facer as nosas reivindicacións era moi libre, alegre e festiva”. Cando se deron conta de que se lles facía oídos xordos pola vía formal, organizáronse entre os alumnos e realizaron diversas actividades para esixir a euskaldunización da facultade. Para empezar, comezaron cunha folga indefinida e converteron a facultade na súa casa, ocupada polos dous equipos. Vivían unhas 200 persoas na facultade de Belas Artes, e uns 700 estudantes reuníanse nunha asemblea chamada Asemblea, “sen siglas”. Toda a Facultade coincidiu co clamor, tamén os da rama castelá.

Parrón e Etxeberria miran esa convivencia con nostalxia: “Creamos un espazo utópico, fixemos novas relacións e foi unha educación tremenda para todos”. Conseguiron o que hoxe en día é difícil de ver, é dicir, pór á xente de diferentes opinións e ideoloxías a dialogar na Asemblea, de fronte. “Podías ser Alumno Patriota, do PNV, anarquista… todos participabamos libremente e ninguén silenciaba a ninguén”, lembran.

Así mesmo, afirman que as discusións eran tan interminables como a folga, sen solucións. “Tiñamos a sensación de que non eran eficaces, pero era xenial compartir opinións sen máis propósito”. Recoñecen que todo comezou polo tema do eúscaro, pero que detrás diso tiveron outras moitas leccións: de arte, de coidado mutuo, de autoeducación, de formas de estudar e ensinar na universidade… Ao prolongarse a folga, empezaron a organizar clases alternativas, e cada un ofreceu cursos e mesas redondas sobre o que sabía.

Infinidade de formas de reivindicar o eúscaro

Poucas veces realizáronse obras dos alumnos de Belas Artes nos anos 90, e Parron e Etxeberria son conscientes diso: “Eramos capaces de expornos calquera cousa”. En 1994 tomou a loita dos estudantes de maior forza, pero desde o ano pasado a Comisión de Eúscaro da facultade comezara a mobilizarse. Fixeron todo tipo de actividades, reivindicando o eúscaro: “Performances, un concerto masivo no campus, tapar a facultade con papel, disfrazarse…”. No entanto, recoñeceron que foi difícil, xa que as reivindicacións se querían facer nun ambiente alegre pero á vez contundente.

Tamén lembran accións máis grandes: Cando subiron a un guindastre en Bilbao, cando camiñaron toda a mañá no paso de peóns e ocuparon o Museo de Belas Artes de Bilbao. Coa axuda dos traballadores do museo conseguiron colgar unha pancarta na que se pedían cinco profesores euskaldunes, pero foron reprimidos con dureza polos policías, que detiveron a varios alumnos. Na manifestación de Bilbao, a Ertzaintza tamén cargou contra eles e as traballadoras da MANIFESTACION.

O camiño, o logro máis valioso

Decidiron terminar a folga por varias razóns. Por unha banda, porque a xente estaba cansada da falta de saídas e, por outro, porque a loita se estendeu a todas as facultades. O que comezou nas Belas Artes converteuse nun clamor de toda a universidade; querían euskaldunizar a universidade. Por tanto, en Vitoria-Gasteiz celebrouse unha gran manifestación e enseguida contratouse aos profesores euskaldunes que faltaban, ademais da o cinco de Belas Artes, aos que se sumaron outros 80. “Nin o celebramos!”, déronse conta. De feito, o punto de partida era a contratación do profesorado, pero o clamor era moito máis profundo. A clave e o logro do alumnado foi emprender. E a sociedade respondeu a esa acción, dando un amplo apoio e importancia; profesores, alumnos, euskaldunes e erdaldun.

“Conseguimos a empatía con facilidade, porque todos vían que era o centro das nosas protestas o poder aprender, en eúscaro”. Os alumnos de Belas Artes conseguiron que asinasen un manifesto ao seu favor, Chillida e Oteiza, colocando os nomes de ambos os un á beira do outro. Os alumnos conseguiron reunir aos dous artistas enfadados entre si. E o eúscaro.