Bixente Izkierdo naceu en 1895 na granxa Ziobehere de Urruña, no seo dunha familia bordaria. Había moitos irmáns na casa. Non fora á escola e non sabía ler, pero tiña unha sabedoría propia que se reflectía na súa linguaxe desde moi nova. Calquera que fose o rumor que se lle dixese, sabía dar unha resposta rimizada, que polo xeral era irrisoria. Iso si, sempre eran respostas respectuosas, sen caer nunca na desvergoña das esposas. A súa habilidade para falar fíxolle famoso no pobo, e os urruñeses amábanlle e respectaban.

Era un Doado, un home delgado, duns 1,75 metros de altura. Usaba indumentaria tradicional: camisa, pantalón, abarcas e sempre con chapeu vasco na cabeza. Levaba un paraugas colgado do pescozo ao fígado e un botello de espírito no peto. Dous ou tres días de barba sen afeitar e ollos penetrantes na cara. Era un home serio e riseiro. Dicía que non tiña máis que un pantalón e que sempre que unha irmá llo lavaba deitábase.

A pesar de que na súa casa había varias vacas e hortas, Bixente adoitaba axudar nas casas do pobo a cambio dun centavo ou algo de comida. Por iso, quedaba a comer, cear ou mesmo durmir noutras casas do pobo. Era medio canteiro e sabía facer paredes.

Tamén no contrabando pasou o espírito ou a augardente polo Sur. Faleceu en 1967, á idade de 72 anos.

Pierrot Haltzuet, fillo de Arotzenia, recoñeceuno cando era pequeno, entrando na pousada. Pierrot tiña entón uns doce anos e hoxe ten 84 anos, pero coa cabeza rápida e o corpo san.

Lembra que Bixente Izkierdo marchouse unha vez á súa casa para facer unha chea de herba. Para iso utilizaba unha escala de madeira. Amontoados, o dono da casa e Izkierdo charlaron ao redor dun café. Referíanse á política de entón. O Sr. Haltzuet “isto e o outro. Non se que será de nós si seguen así” e dicíanlle os habituais. Bixente tomou a palabra e respondeu:“Nun instante teremos que ir á montaña e á metade os da beira.”

André Zugasti, de 86 anos, fillo de Zugasti, cóntame o seguinte acontecemento: “Unha vez, un xendarme chegou ao pobo polo camiño de Izkierdo Ibardin, ALTO! -díxolle. E Izkierdo respondeu: moi à pied et vous à moto.”

Pero, sen dúbida, o que máis anécdotas me contou foi Mattin Aldako, que naceu fai 77 anos en Hattinga. O seu pai, o defunto Dionisio, era amigo da comuñón de Bixente e coñecedor do diezmo.

Un día Bixente foise á súa casa e o seu irmán Josef, de Mattin, díxolle: “Bos días, Bixente. Vostede sempre procura. E Izkierdo respondeu: os ricos sempre andaban.”

Tiña un irmán chamado Antton morto. Un dos que non sabía que Antton morrera unha vez preguntoulle polo seu irmán: "Onde está Antton? Izkierdo respondeu: Antton está alí, plantado na porta do ceo."

O canteiro era hábil, sen dúbida. Unha vez construíra unha cabana de porcos e esqueceuno con violencia. Unha vez máis, unha parede levantada por el derrubouse e o dono, ao ver a Bixente, díxolle: “Fixeches a parede caendo! e Izkierdo respondeu: non o fixen para sempre!”

O párroco Etxeberri chamoulle unha vez para limparlle as paredes da escola con cal. Preocupado polo diñeiro que ía pedirlle, preguntoulle:

“Dime, Bixente, non me farás moito po? E Izkierdo respondeu mostrando os dentes que lle faltaban na boca: Non cos meus dentes!”

Un amigo seu, que non tiña traballo nas montañas, díxolle pensando nos pescadores que pronto ían facerse á mar no porto de Ziburu: Pero, Bixente, non tes traballo? Debería vostede pescar. E Izkierdo respondeu: caer á auga na primeira balanza.”

Un día, mentres baixaba pola rúa de Clément Laurenzen, uns coñecidos xendarmes achegáronselle e faláronlle del. O sacerdote viuno un día baixar e, pensando que o levaban prisioneiro, dixo a Bixente: “Ai Bixente, agora tamén vas con eles?Izkierdo respondeu: prefiro estar con eles que contigo. Porque ao retro dedicábase a enterramentos.”

Un dos irmáns do pai de Mattin Aldako chamábase Lorentxo. Unha vez alguén preguntou ao noso impulsor: “Bixente, coñecías a Lorentxo? E Izkierdo respondeu: Si Lorentxo creouse antes que eu!”

Estes e máis son os que se contan en Urruña en Bixente Izkierdo. Alguén debería reunilos nun libro. Mentres tanto, e por desgraza, habería que conformarse con artigos tan curtos como leste. Bixente Izkierdo foi un personaxe en Urruña, un personaxe gracioso e moi querido, porque cos seus rimadas respostas sabía espertar e alegrar o corazón dos urruñarras.

Cincuenta e uns anos despois da súa morte, as súas respostas e o seu humor seguen vivas no recordo colectivo dos urruñarras, e creo que o seguirá sendo durante moito tempo.

Esta noticia foi publicada por Zuzeu.eus e trouxémola a ARGIA grazas a licénciaa CC-by-sa.