Recordo cantas veces estudabamos en mocidade os traballos do físico americano Richard Feynman. O profesor mediocre da nosa escola de enxeñeiros estaba namorado deste físico americano. O físico americano gustaba as matemáticas, sabía moito, moitísimo. Pois este físico, entre outras moitas cousas, defendía que “a ciencia é unha das vías que insignia a coñecer as cousas”.

Non se trata só de aprender cousas que non coñecemos, senón tamén do alcance deses coñecementos. Porque nada se pode coñecer de forma absoluta. É un medio para utilizar a dúbida e a dúbida. Unha forma de pensar para ter unha determinada opinión sobre as cousas. A verdade e o engano, a verdade e o espectáculo, etc.

Aplicando o devandito por Feynman á situación actual en Hego Euskal Herria, e engadindo un pouco de intelixencia, veriamos que cambiar de inquilino a miúdo en Pamplona e Vitoria é algo inevitable, mesmo se hoxe mesmo as residencias quedasen buxán.

É máis, considerámolo “normal”, porque esta posibilidade de cambio dentro do proceso de crise que vivimos no sistema sería perfectamente compatible coas contradicións sociais do capitalismo.

Neste sentido, e tendo en conta a realidade que se nos presenta, hai que reiterar que é absolutamente insosteible e falsa a teoría defendida nas dúas sedes mencionadas, Pamplona e Vitoria, de equiparar o “benestar social” co consumo.

Desgraciadamente, o desemprego e a exclusión son as primeiras referencias que cuestionan esta ecuación. E isto non é “só” aquí, é o mesmo en Europa que no mundo.

Este xogo é propio das democracias formais. Mentres os gobernos veñen e vanse, a grandeza e a cobiza quedan, coma se fosen avances extremos do coñecemento, coma se fosen unha oficina para atopar traballo.

Nesa “suposta” democracia substituíron o diñeiro e as cores do ouro, a moral, a conciencia e a vergoña. A evolución desta democracia convértenos en vítimas da expansión colonial da civilización. Lévanos á época da destrución de valores, e en lugar deles só atopamos obxectos. Este camiño non é o máis axeitado para avanzar cara ao futuro.

Pero non todos somos así, e as cousas non sempre foron así. Desde aqueles tempos nos que os nosos pobos se administraban a través dos auzolanes, a vida da sociedade vasca e dos cidadáns vascos ha estado interrelacionada. Sempre fomos fortes e así seremos no futuro. Por tanto, o “auzolan” que escoitamos unha e outra vez en Euskadi Irratia non é crible.

Pola contra, a esquerda abertzale sempre recoñeceu os valores propios do individuo, e así o entende o colectivismo, é dicir, unha unidade ou conxunto de persoas que, co mesmo obxectivo, están constituídas por varias persoas.

Somos nós, membros dun proxecto que soña cun pobo independente. Aceptamos o optimismo e a traxedia da persoa, porque son caras diferentes dunha mesma moeda, unha unidade dialéctica que non se rexeita.

Hai quen di que no Estado español o Goberno cala a liberdade cando “activa” os xulgados. Eu tamén son da mesma opinión, é máis, son moitas as sentenzas que coinciden co que hoxe estamos “a escribir”. Ignóranse do que está a pasar e quérenlle meterse na política. Son cómplices.

Coñezo a moitos escritores –como o fármaco estamos de todo–, e quería corrixirlles que ante a situación comprometida que vivimos, o escritor debería ser un medio entre o universo e as persoas. Por iso, cando os xulgados se activan e o silencio convértese nun “son” dos cárceres, nós aceptamos ese cárcere a través do noso silencio. Por tanto, pido unha mirada íntima.

Ante esta situación querería subliñar que este pobo necesita tamén a quen viven de costado e sempre mirando alén. O vasco “aséptico” sabe distinguir entre o camiño correcto e o equivocado, pero non é capaz de dar un paso no camiño da razón e da verdade. Triste, a necesidade de enganarse para tapar o abandono que leva dentro. Que pena.

Uns e outros, porque todos somos necesarios.

Josu Iraeta, ex deputado e escritor do Congreso español