O obxectivo principal do capitalismo é a xeración de riqueza dalgúns, e para iso non hai límites. Ademais, a medida que xorden necesidades na sociedade, moitas veces non reais, esta roda aumenta a súa velocidade. De feito, parece que só os “avances” constantes reflicten o desenvolvemento da sociedade, os avances e o crecemento continuo. Todo para satisfacer a fame de consumo da poboación humana. Con todo, nun mundo avanzado e civilizado, esta fame non responde unicamente ao estómago.

Como evolucionou esa riqueza se se mide máis aló do embigo do home? Desde hai medio século, cando a industrialización acelerou o desenvolvemento tecnolóxico, dous terzos de todas as especies do mundo e tres cuartas partes dos bosques desapareceron. Si o cambio climático é unha invención, e tendo en conta que os ecosistemas teñen unha gran capacidade para soportar perturbacións (a chamada resiliencia), entón é tranquilo. Talvez modificariamos a distribución dalgunha especie de monocultivos de piñeiros e eucaliptos, pero bo, tamén alimentaremos algún negocio para superar as pragas que se produciron por iso. O mesmo coa explotación da terra, porque os dereitos dos seres humanos están por encima do resto dos seres vivos do mundo, como non. Necesitamos electricidade, e no camiño da soberanía enerxética, mellor si pódese crear un pouco máis e o que necesita o noso pobo. E para xerar enerxía renovable grazas aos parques eólicos que queremos instalar nos corredores ecolóxicos, o impacto sobre as aves será, polo menos, o prexuízo verde marxinal. Pero quizá non nos pareza tan interesante si pomos á altura da nosa casa ventiladores que terán máis altura que a torre Iberdrola e que se poidan secar as roupas colgadas; pero se non nos toca ao noso ao redor, non hai ningún problema. "Que mala sorte tiveron os afectados", como no caso da incineradora. Admitiremos que "todos en casa queremos electricidade e internet", con referencia a "así é a vida" e "que lle imos a facer".

En moitas ocasións, a responsabilidade recae sobre a cidadanía: para dar resposta á demanda de consumo da sociedade, necesítase un gran número de materias primas. E si de paso faise un negocio para iso, crearanse postos de traballo, por tanto, estupendamente. Cal é o problema? Que o sistema non pode manterse mentres a sociedade non manteña talles esixencias, e que, a este paso, a natureza dificilmente poderá superar todas esas perturbacións sufridas polo sistema. Evidentemente, son necesarias formulacións para reducir a contaminación, reducir o consumo de plástico, reciclar o máximo ou aforrar consumo de auga e enerxía, pero tamén as administracións teñen que asumir as súas responsabilidades. E si hai axentes institucionais que aposten por concienciar de verdade á sociedade para cambiar o modelo de consumo, que empezo a traballar de verdade. Porque falamos de diferentes escalas. A pesar de que os cidadáns podemos axudar no noso día a día con pequenas decisións, o verdadeiro reto consiste en tomar decisións políticas contundentes que poñan en cuestión os beneficios das empresas máis potentes. E para iso hai que facer o traballo de forma diferente, sen conseguir a riqueza material.

Aínda que os conceptos como a soberanía alimentaria e a soberanía enerxética non son tan atractivos para o sistema capitalista, si o son para o pobo, pero ollo, non para facer negocio! É importante impulsar o cambio no modelo de consumo e a xeración de enerxías renovables, pero adaptándoo ás necesidades do pobo e á escala que lle corresponde, non cunha zona totalmente transformada, sen o visto e prace da cidadanía. E non serve para enganar á cidadanía, con informes científicos sobre posibles impactos ecolóxicos dos macroproyectos, ou con propaganda verde, porque os resultados científicos considéranse moi científicos e fiables, pero só cando son de interese dos promotores dos proxectos. Hai que facer caso á ciencia, mesmo cando a dinámica política actual pode supor un envorco.

Está por ver cales serán as decisións ou medidas que se tomarán para garantir a conservación da natureza, si adóptanse. Tamén poden verse temas que susciten moitas controversias, xa sexan os macroproyectos antes citados, a xestión sostible da caza –que só se conseguirá si xestiónanse ben–, a da pesca –tendo en conta que actualmente hai unha terceira parte das especies do mundo sobreexplotadas– ou a da macro-granxas, son necesarias para a soberanía alimentaria?–. Mesmo nestes casos, a miúdo ponse en marcha persoas que traballan no sector primario, e non tanto quen toman decisións e medidas que condicionen a súa actividade.

Considérase normal que a poboación que se vexa afectada polos macroproyectos se enfurezca, xa que o impacto se introduce pola xanela da casa. Pero nos custa darnos conta da influencia que van ter estes proxectos en todos nós. Aínda que o coidado estea ben visto, parece que non somos capaces de entender o coidado dos seres humanos e a protección da natureza da man. O ecoloxismo é algo que vai máis aló da propaganda e o branqueo de face, e que ademais é para o interese de todos. Noutras palabras, hoxe en día as medidas preventivas non son suficientes para calar as reivindicacións. Os científicos xa o dixeron, imos tarde. É o momento de tomar medidas e decisións contundentes: lembrar as consecuencias políticas e as perdas para as empresas. E iso, na maioría dos casos, non queda en mans da cidadanía. Para minimizar os danos á natureza (e por tanto a todos), as nosas administracións deben estar dispostas a perder algo, ou polo menos non a gañar en diñeiro, senón en beneficio de todos. E se as autoridades traballan polo ben do pobo, que analicen xunto coa cidadanía que crear, como e para que. Escoitando as realidades locais, tomando e executando as decisións en base a elas e entendendo o desenvolvemento na perspectiva popular. Deberanse levar a cabo plans de conservación e restauración e outro tipo de crecemento (ou deas-crecemento?) expor políticas. Máis aló da fotografía e a hipocrisía, temos que obrigar ás administracións a tomar medidas reais, porque os beneficios serán para todos, e non porque nos valla a pena, porque non teremos outra saída que ser sostibles. E porque a natureza non está ao servizo de ninguén, non debe ser entendida como un medio de explotación, senón como algo que pertence a todos e que debe ser coidado entre todos, porque é imprescindible para a nosa supervivencia.

Os que estivemos en Azpeitia témolo claro. E tamén moitos outros cidadáns. Agora falta afogar o máis posible e convencer cada vez máis. Reforzando o auzolan local, con ou sen presenza de muíños de vento, e asumindo a responsabilidade de todos e todas. Ante quecementos, inundacións, secas ou especies invasoras habituais nos últimos tempos, a ver si podemos impulsar medidas que contribúan á resiliencia da natureza.

Aquí pódese ver a charla que deu Iker Apraiz: