argia.eus
INPRIMATU
50 aniversario da canción 'Bagare'
  • A canción Bagare foi creada en decembro de 1974 polo zeanuri Gontzal Mendibil e Bittor Kapanaga no seu caserío de Olaeta (Aramaio). Posteriormente converteuse nun himno polo eúscaro e a identidade vasca.
Jon Torner Zabala @jtorner 2024ko abenduaren 30
1976an hasi ziren bikote moduan Xeberri eta Gontzal Mendibil.

"Bittor Kapanaga era un home sabio, pensador, filósofo, tradutor e investigador do eúscaro; Sarrionandia, os bertsolaris, Amuriza e eu chamabámolo o vasco Sokrates", relatou Gontzal Mendibil, entrevistado en Andrés Porteiro, xornalista de Deia. "Coñecinlle nas festas de Santamaña (Otxandio), no ano 1974. Era de alí. Achegóuseme e preguntoume quen me escribía as letras das cancións. Propúxome facer algunha como Xeberri ou Hertzainak para o grupo.

A partir de entón, Mendibil permaneceu en varias ocasións no caserío de Kapanaga, e nun deses encontros xurdiu 'Bagare', "partindo da nosa loita pola liberdade e o eúscaro", segundo Mendibil. "Bittor sempre dicía que si o eúscaro sobrevivía en Álava, sobreviviría para sempre. Ademais, naquela época non era un territorio nada nacionalista. Vexamos, pois, como cambiou a situación. Recordo que ese día naceu o cordeiro e empezamos a falar da vida. Aos dous minutos o animal xa estaba en pé, cando o home necesita un ano de vida. Comezamos a falar diso, da natureza, dos dialectos... e xurdiu a canción 'En Araba bagare, Gipuzkun bagera, Xiberun bagire e en Bizkaia bagara... todos somos euskaldunes'. Era de noite, eu tiña a guitarra...

Mendibil non lembra cando cantou esa peza por primeira vez en público. "Lembro unha actuación multitudinaria que fixemos nas escolas de Mairuelegorreta. Tamén cantaron Laboa, Lertxundi e Lete. A xente cantaba a canción [Bagare], sentían como un himno, aínda que aínda non estaba gravado. Foi gravado en 1975 por Mendibil, xunto a Xeberri e outros músicos, para o disco Zauriei dario.

"Era o final do franquismo", di Mendibil, en alusión ao de 1974. "A canción falaba da nosa identidade, en eúscaro, da liberdade de Euskadi. Naquela época dabamos moitos concertos, aínda que aínda non estaba con Xeberri. En Otxandio tocé a soas, así que o lembro. Naquela época quixemos crear unha especie de Ez Dok Amairu en Bizkaia para dar un impulso á canción vasca".

Bittor Kapanaga: "O guipuscoano era a lingua de Deus, e a lingua de Deus sempre é sacra"

O escritor e euskaltzale Bittor Kapanaga Elorza faleceu en 2011 tras recibir varios galardóns na Academia da Lingua. No ano 2005, ARGIA (no número 2008) publicou unha entrevista sobre a realidade dos dialectos vascos. Kapanaga relatou que nunha asemblea de Baiona propuxo "gare" como forma verbal para a suma. "Gabriel Aresti e eu votamos que si, pero todos os demais votamos que non. Xa sabes: o guipuscoano era a linguaxe de Deus, e a lingua de Deus sempre é sacra. Os deuses créanse e, si non se crean, créanse. Aquí tamén estiveron os falsos Deuses, e un, para dicilo claramente, foi Mitxelena. Non coñecía ben o eúscaro: amaba o latín e vivía o latín".

"En Álava esa forma quedou bastante viva, pero o eúscaro estaba nos últimos días", dixo. "Escribín a canción para dar un pouco de forza aos alaveses, porque, ademais, facémola en Otxandio, en Álava. Sabe vostede o que pasa? Pois que se vostede ten unha chea de persoas en casa e unha está enferma, sobre todo hai que atender á que está enferma. E Álava estaba enferma. Gorka Knörr cantaba Araba, a sétima filla, pero unha vez díxenlle: 'Álava, sétima filla non: Álava é o fillo maior do eúscaro, pero inválido'".