Escribiuse e falado moito sobre a lexitimidade e oportunidade do referendo para exercer o dereito de autodeterminación. Pero, pola contra, tratarei de enlazar co tema desde o punto de vista lóxico.

Nos textos da ONU pódese ler que o dereito de autodeterminación corresponde aos pobos. En virtude deste dereito, cada pobo pode elixir a súa propia natureza política. Até aquí, a inmensa maioría de acordo. Pero aquí comeza o xogo fraudulento.

As discrepancias xorden no mellor dos casos ao redor da pregunta de quen son os membros do pobo, e nos peores, o engano ou a dominación ideolóxica. A falta de definición legal do termo «pobo» non facilita a cuestión, o que convén aos Estados. De feito, o Consello Constitucional de Francia ditaminou en 1991 que a súa Constitución non recoñecía máis que ao pobo francés. Pero bo, a existencia do pobo vasco foi evidencia ao longo da historia e hoxe, polo menos, mentres seguimos reivindicando.

Quen compón o pobo vasco? Todo o que vive no País Vasco? Todo aquel que senta vasco? Vexamos. Os que senten españois ou franceses, son LEAIS ao seu pobo (no seu caso, ao Estado, que o ten); non consentirían en someterse a outro e defenderían a súa lingua dos ataques do inglés. Normal, non? Si.

Que pasa cando eses españois e franceses viven no País Vasco, que en moitos casos naceron aquí, levan moitas xeracións vivindo alí, e sempre lles dixeron e ensinado “Aquí é España!” ou “Ici c’est a France !”? Moitos dirán que tamén son vascos, que senten vascos. Tamén niso está o problema! De feito, ERE sitúase como alicerce da balanza, á esquerda francesa/española e á dereita vasca.

Pero a balanza só coñece 3 estados: ao carón (á esquerda), o equilibrio perfecto (os dous igual) e alén (á dereita). Seguindo o principio de lealdade, quen se sitúe en perfecto equilibrio debería ter a mesma lealdade tanto ao estado francés ou español como ao pobo vasco, e si con efecto lóxico é favorable á independencia dos primeiros, tamén debe ser favorable ao pobo vasco. O que pasa é que ese equilibrio perfecto é moi difícil de detectar en física e máis en política. Pero bo. Admitamos que alguén vive ese perfecto estado de equilibrio. Que votaría nun referendo de autodeterminación a favor de Euskal Herria? Sen dúbida votaría SI, xa que sente membro dun pobo e doutro.

Con todo, os que senten membros dos pobos francés ou español, é dicir, aqueles que se sitúan na súa maioría ou na súa totalidade á esquerda da balanza, NON votarían, por ser máis leais a Francia ou a España que ao pobo vasco. Por tanto, por lóxica, posto que non senten membros do pobo vasco, ou só de forma desequilibrada (rexionalista, autonomista, asociativa,…), como poderían ter dereito a votar si o dereito de autodeterminación corresponde a ese pobo? Noutras palabras, aceptarían os franceses e os españois que un estranxeiro votase nas súas eleccións?

Doutra banda, volvendo á dereita da balanza, é dicir, dos que senten vascos, para que imos facer un referendo, xa que non podemos (si estamos sans da cabeza) votar en contra da nosa liberdade?

Por último, hai que lembrar que, en caso de organizarse o referendo, Francia e España serían os competentes (porque non temos o noso Estado). E cando sabemos que “os Gobernos organizan referendos para alcanzar os seus obxectivos políticos e, por tanto, só organízaos cando o organizador pode dar o resultado que espera” (Stephen Tierney, Director da Universidade de Dereito de Edimburgo) e “a maioría dos referendos son controlados e prol-hexemónicos ao mesmo tempo” (Arend Lijphart, Democraties: Patterns of Majoritarian and Consensus Government in Twenty-One Countries – Yale University Press 1984, e Matt Qvortrup, Are Referendums Controlled and Prol-hegemonic? 2000, ), non deberiamos estar tolos para entrar nese camiño. Non nos faltan exemplos, e pronto teremos outro en Canarias co 3º e último referendo de autodeterminación que organizará o Estado francés o 12 de decembro.