- O sociólogo Irati Mogollon (Lezo, 1991) organizou unha sesión de reflexión o mércores na Sala Lezeaga de Llodio. Propón reflexionar sobre a organización do coidado e polo de face ao futuro, tanto a nivel social como individual.
Hoxe falarás da arquitectura do coidado. Pero, si non me equivoco, basicamente falarás da vellez, non?
Cando falamos de arquitectura do coidado estamos a falar de infraestruturas brandas e duras para sustentar a vida. Será unha sesión respecto diso, non só da vellez. Pero é verdade que nos imos a centrar na vellez, porque aí están os retos máis vulnerables da actualidade e estamos a envellecer como sociedade, porque aí están tamén un dos grandes ámbitos aos que non se quere mirar.
Pensas que cada un debe reflexionar sobre a vellez e proxectar como quere pasar. Cal é a súa proposta?
En canto á organización da vida e en canto á vellez, o maior problema que existe é a solemnidade co coidado. Nós non recoñecemos as nosas necesidades e non expresámolas.
A complexidade do reto reside niso. É o primeiro que hai que facer. Discutir o recoñecemento entre todos e pensar que quere cada un. Este é un dos maiores problemas, que normalmente non se quere pensar na vellez ata que xa está encima.
Por iso, ademais dos recursos ideais que temos, hai que reflexionar estratexicamente sobre os recursos públicos, privados e comunitarios que temos e sobre os que queremos construír para ese modelo de coidado que queremos. Esa é a escaseza que temos e sobre iso imos traballar no programa.
En que medida o coidado condiciona a organización da vida persoal, especialmente entre os maiores?
A vellez é algo transversal, porque é algo que se dá na relación pública, privada e comunitaria. Inevitablemente hai unha reflexión de reciprocidad pendente.
"A reciprocidad hoxe non está sobre a mesa e ao chegar a situacións desafortunadas a xente queda no modelo de vixilancia autoritaria"
As responsabilidades que non asumimos na vida teñen unha responsabilidade cos demais. É dicir, si eu teño colesterol e diabetes, para gozar dun tipo de vida, estou a deixar a responsabilidade do meu coidado á conta doutros, sexan individuos ou organizacións.
Esta reciprocidad hoxe non está sobre a mesa e ao chegar a situacións desafortunadas queda no modelo de vixilancia autoritaria. É dicir, as decisións estratéxicas tómanse sen ter en conta o desexo e o modelo de vida da persoa.
Por exemplo, como nun determinado pobo non hai unha residencia de anciáns e a súa familia non pode facerse cargo dela, movemos a un cidadán ao pobo veciño sen ter en conta a súa cuadrilla e as súas necesidades. Talvez esa persoa teña que beber un chiquito cos seus amigos unha vez á semana, ou xogar no Bonoloto unha vez á semana, pero encargámonos de coidar todo o peso, pase o que pase.
Para que isto non ocorra, hai que articulalo antes, pensar e expresar antes.
Hai un paradoxo. Facemos un exame á hora de coidar aos nosos pequenos, vendo as ikastolas ou as escolas públicas, pero coas residencias de anciáns, os centros de día e moitos outros servizos non traballamos.
Aí está a fraternidad ou o rexeitamento que mencionamos para esas decisións ou reflexións.
Nesta sociedade a base da pirámide de poboación é a xente maior. Por que este debate non é un tema que está en plena ebulición?
Somos sociedades obsoletas, estamos a entrar nesa denominación, grazas ao envellecemento ou a xubilación colectiva da xeración baby boom, e tamén no Norte de Europa.
"Dentro duns poucos anos vanse a tomar medidas moi populistas"
No Estado español, como consecuencia do franquismo, estamos a chegar con 20 anos de atraso. Estamos a entrar na economía de prata e na sociedade, onde o coidado vai ter cada vez máis importancia central. Evidentemente, moitas das medidas que se están tomando no seu momento. Pero, ironicamente, somos unha sociedade moi madura, aínda que a maioría da sociedade estea formada polos seus superiores.
Nas mellores previsións, os maiores duplicarán o número de mozos. No peor dos casos multiplicar por catro ou por cinco. Estas son as predicións demográficas. Non é un risco, é unha realidade. Iso é o que tiveron en conta e por iso o atraso da xubilación, etc. Tocaranos vivir situacións duras e por iso a importancia de reflexionar antes, autogestionar desde a comunidade e desde a Administración algúns debates.
Non vai haber unha explosión, pero dentro de poucos anos ir a tomar moitas microexplosiones e medidas nada populistas. Diso están a falar os economistas e o momento chegará máis tarde ou antes.