Kabaret de Bilbao é a casa da humorista Ane Lindane, unha “gran burbulla” para facer humor político feminista e antifascista. Alí organiza, xunto a Raquel Torres, sesións de micrófono aberto para mulleres e xéneros sexuais disidentes, Despotorrop. “Quen vén ver ás novas humoristas sabe a que vén. Moitos homes acollóanse cando ven a unha feminista cun micrófono, pero non se atreven a dicirnos nada”, sinalou.

Máis que transformar Mainstream, prefire fortalecer a cultura disidente. Con todo, non se afoga cando xoga no campo do “inimigo”, xa sexa Twitter, ETB ou unha sala de cultura madrileña. Interésalle tanto a provocación como a diversión, polo que cando o público, lonxe de rirse, ponse nervioso, sente que conseguiu o seu obxectivo contrahegemónico.

No seu libro Até a potxola tédesme (publicado polo medio de comunicación Zorrotz.eus) desenvolveu as reflexións políticas que adoita traballar nos seus monólogos: vivenda, maternidade, familia, educación, feminismo, pseudociencias… e, por suposto, os límites do humor.

Promoven o empoderamiento das mulleres humoristas a través do proxecto Despotorrop.

Si, o obxectivo é descubrir e animar ás mulleres con bis cómico para que suban ao escenario. Porque ás mulleres cústanos moitísimo avanzar. Todos temos amigos tremendamente ridículos, cun inmenso flow á hora de contar cousas. Pero cando lles propoño facer monólogos néganme. Isto non ocorre cos mozos, se en casa lle dixeron “Que salao’ este neno!”, subirase ao escenario, aínda que sexa un gran casco.

"Asumamos a medriocridad", proclamou Inés Osinaga no Azul Eléctrico.

Ás mulleres prohibíronnos moitos espazos, como a violencia e a forza. Outra cousa é a excelencia: parece que temos que ser moi bos para facer unha cousa determinada, pero que nunca seremos suficientemente bos. A xente en xeral non nos di ás mulleres que “é incriblemente bo en isto” porque parece que imos a flipar. Ao mesmo tempo, negáronnos a mediocridade. É máis, negáronnos a liberdade de ridículo, e iso non é compatible con ser humorista nin con ser un ser vivo. Parece que sempre temos que aparecer esveltos e calados.

Este binarismo é evidente no mundo do humor: os homes son excéntricos, tímidos e torpes, as súas parellas profesionais femininas, doces e formais.

Si, moitas mulleres que fan caseta up comedy tamén tentan ser refinadas. É raro ver no tablado a unha muller que realmente é punk. Ocorre en todos os ámbitos: os homes raplantes cantan forte e as mulleres de forma melodica. Entre os presentadores de programas de radio para mozos, os mozos tamén son excéntricos e as mozas dan forma ao estereotipo da doce muller vasca.

Estrangulando humor [limitando?] a feminidade é o seu corpiño estreito, segundo Uxue Alberdi. Vostede fixo compatible a estética feminina coa actitude vergoñosa.

Si, é un corpiño que che limita moito. Eu tentei dar corpo a esa hexemónica, pero saíame moi mal! Caía, botaba cousas… Aceptei que son torpe. De aí un dos meus monólogos máis viroso: que o machismo provoca estreñimiento. Parece que as mulleres temos maiores dificultades para defecar debido en parte a variables hormonais, pero tamén a variables culturais. É dicir, as mulleres requintadas, esveltas e tenras non fan cousas noxentas. Por tanto, aínda que me caia, non vou entrar no baño do bar porque todo o mundo cheirará e saberá que teño un aparello funcional de dixestión. Esta tendencia a manter a mente provoca o estreñimiento crónico.

Por teléfono dime que che interesa probalo tanto como divertirche. Como entende a provocación?

Segundo Ignatius Farray, os debuxantes e humoristas necesitamos transgredir fronteiras. A min sáeme natural, cústame ter un micrófono na man e non escandalizalo. Eu diría que aí está a verdadeira clave do humor, a tensión e a distensión que provoca a sorpresa. Mesmo cando fanche un truco de maxia, faiche graza porque non esperabas. Pero os espectadores de determinadas ideoloxías quedan en fase de tensión porque senten agredidos. Nestes casos tamén sinto que gañei porque rompín algo na súa cabeza.

Algunhas feministas que reflexionaron sobre o humor pensan que os chistes temos que ir sempre de abaixo cara arriba. Utiliza esta norma?

Si, claro, polo menos téntoo. Para iso temos que ter claro onde estamos nós, porque ás veces non nos damos conta de que estamos arriba. Iso é moi perigoso. Por exemplo, David Suárez acabou no xulgado cando unha moza con síndrome de Down comeulle o pene por tiralo nun chiste. Os demandantes querían protexer ás persoas con Síndrome de Down, pero se deron conta do seu sufrimento. Suárez explicou que a súa intención non era rirse das mozas con Síndrome de Down, senón das que se escandalizaron. Parece que teño que mencionar a un familiar con discapacidade intelectual, para poder dicir que este tipo ten que ter liberdade para facer un chiste destas características. Temos que revisar os nosos privilexios para saber onde están os límites do poder e onde estamos nós.

Hoxe fálase moito da cultura da cancillación. Que deberiamos facer cos humoristas machistas?

A cancelación non existe, é unha invención machista. David Suárez ou Os Moranos teñen problemas por facer chistes machistas, pero ocupan o Teatro Campos. E o mesmo ocorre con Estirando o chicle, que recibiu críticas por facer un programa transfobo, pero cumpriron co BEC. Cando alguén fai un chiste machista, racista ou LGTBIfóbico debemos sinalalo. Pero sobre todo temos que afastarnos do mainstream. BEC ou ETB non son a miña casa, senón a casa do inimigo. Se me pagan, irei porque é o meu traballo, pero teño claro que o meu obxectivo non é cambiar as súas regras, senón destruír os espazos hexemónicos. Non caben nos ámbitos militantes creados por nós. Esa é a nosa verdadeira revolución.

Capacitismo, racismo, cisexismo, espesfobia… É difícil ter tantos eixos de poder presentes na elaboración do humor?

Creo que temos que ter coidado cunha dinámica concreta: sinalar a linguaxe para deslegitimar os discursos. As palabras son roupas que visten a mensaxe. É fácil sinalar a roupa sen ter en conta a de dentro. Gústanos que o micrófono se equivoque na man porque lle atribuímos un poder. Por exemplo, comparei nun paxaro que os bebés fosen por gusto e comprasen cans por gusto. Era unha forma de falar e pensei: “Un fixo lembrarame que non hai que comprar animais”. Bingo! Xa sei, tío! Doutra banda, hai que ter en conta que o significado das palabras varía. Tomaranme nota se chamo subnormal a un insurrecto e non se utilizo imbécil ou idiota, aínda que no seu momento tamén sexan diagnósticos capacitistas.

O bertsolari Saioa Alkaiza dinos que se lle esixe máis coherencia por ser zurdo e feminista…

Eu non quero causar dano ou dano a ninguén. Bo, ao inimigo si. De cando en vez vou meter a pata; dígame, vou pedir perdón e vou tentar aprender. Creo que nos deslegitimamos moitísimo entre nós.

Fai chistes sobre o secuestro de Ortega Lara. A distancia histórica permite facer humor sobre un tema que foi doloroso?

Estes chistes son moi vellos, cando secuestraron a Ortega Lara, e parece que hoxe en día causan malestar. O poder impón os insalvables límites do humor. Cando non tiñamos poder faciamos estas bromas tranquilas. Diríalles á esquerda Abertzale: “Ouza, vostede contoume este chiste na txosna hai vinte anos!”. É revolucionario frivolizar sobre determinados temas.

Outro tema é o aborto?

Si, paréceme moi importante porque se ha dramatizado moitísimo e porque esa excesiva dramatización é a violencia machista simbólica. Cando abortas, a xente dáche pésame, e ti séntesche ben, encantaríache cunhas canas. Entón pensas: “Que está mal en min?” Cando a público toma mal o bloque do aborto dígome: “Non vou cambiar de coma porque é a mensaxe que quero transmitir”.

No Reino de España, o seu humor pode cualificarse de delito por insultar sentimentos relixiosos. Prodúcelle malestar acabar no xulgado?

Impórtame un pouco. Milito desde os trece anos, e sempre aceptei todas as consecuencias da militancia. Que o meu humor ofende os teus sentimentos relixiosos? Pois os seus sentimentos relixiosos insultan os meus coñecementos científicos. A comparsa bilbaína Hontza difundiu esta mensaxe cando o cristián Harategi recibiu unha denuncia por decorar baixo a lema: “Se non queren que rin á conta dos seus sentimentos relixiosos, non teñan sentimentos relixiosos tan ridículos!” Gustaríame recibir unha denuncia deste tipo, porque sei que prevalecerá a liberdade de expresión, pero sobre todo porque estou disposto a defender o que creo até o final.

Un político do VOX propuxo en Twitter explotar o teu show madrileño. “Nada máis bonito que un escrache de VOX”, respondeu.

É o meu soño! Os tuits deste tipo estaban rotos por erros ortográficos. Eu normalmente non sinalo os erros ortográficos porque me parece unha práctica clasista, e eu acabei a ESO con dificultade. Pero no seu perfil vin que é avogado! Letatua! Entón contesteille: “Mira, Manuel, castelán é unha lingua preciosa, e tamén é a miña lingua, que é a lingua que tropeza”. Unha pila enfadouse e chamou escrache. Desgraciadamente, ninguén lle fixo caso.

Séguelle sen fichar Avogados Cristiáns?

Non, pero os da Fronte Obreira si. Responderon ao meu vídeo sobre Euskalfobia. Pensaba que desmontarían o meu discurso, pero se limitou a criticar a miña “cara tola”, o pelo rosa e os piercings.

Teño unha teoría: os machos altéranse especialmente cos feministas bonitos (recordo a Alicia Murillo), porque se lles mestura o odio e o desexo.

A min tamén me pasa! É unha especie de parafilia. Fachada sucia! & '97; Ódioche, pero che faría a pel. É verdade que se fose gordo ou tivese outro aspecto, metéronme unha madeira tremenda, pero sempre teñen algo que destacar do noso físico, no meu caso a estética.

Euskalfobia e euskarafobia están moi presentes nos seus monólogos.

Unha vez busquei vascofobia en Google, atopei moi poucas entradas, moitas delas destinadas aos meus monólogos. Quero facer ver que esa realidade existe, porque moitas veces cando sinalo a euskafobia non me toman en serio. Cando coñecín o concepto de Andalufobia deime conta de que a nós tamén nos pasa. Nosa opresión nacional baséase no tratamento dos tuntos coma se fósemos. No que se refire ao eúscaro, chama poderosamente a atención o medo que provoca o eúscaro. Dime unha palabra e Ai, non enténdoche! Tranquilo! Non pasa nada! Cando separas os flyers, a xente tamén se pon moi nerviosa. Dálle a volta!

Quero preguntarlle sobre a violencia machista virtual contra as mulleres feministas. Tomámonos en serio en Pikara Magazine. A túa intención é desactivalo a través da risa?

As mulleres no noso día a día facemos estatisticamente o máis perigoso: ser parella masculina, ser pai ou irmán, ser home maior… No verán fago autoestopa eu só. “Non dáche medo? Pregúntanme. Pois teño noivo e sei que iso é máis perigoso que andar só polo mundo. Un dos catro ataques sexuais a mulleres e nenas prodúcese no fogar. Os meus amigos volven a casa con moito medo de noite. Temos que estar atentos, pero Bilbao é unha das cidades máis seguras do mundo! Para ser libres necesitamos saber onde está o risco real. Está ben reforzar a protección e a fraternidad, mesmo nas redes sociais, pero o medo limita a nosa liberdade nas rúas e tamén nas redes. É certo que de cando en vez o inimigo excede os límites da virtualidad a través de ameazas, pero, en xeral, basta con apagar o teléfono móbil para deter esa violencia. Por iso prefiro divertirme respondendo os ataques. Ás veces enfádome, non me imaxinas. Hai moito ruído en Twitter e pode ser insoportable que che insulten tanto. Pero é fácil: cando o meu paxaro supera as 2.000 reaccións, cáloo.

Falemos agora de violencia institucional. A precariedade está moi presente nos seus monólogos. Creo que a sociedade non é moi consciente do control social que supón o cobro das subvencións.

Si, parece que cobrar o RGI [renda de garantía de ingresos] é un privilexio. Ouza, terei que facer tutoriales de Youtube para ensinarlles a ser pobres! A realidade é moi diferente: é difícil recibir o RGI, para empezar necesitas un censo, esíxenche vivir tres anos fóra de casa da familia… Unha vez que o cobras, contrólanche todos os gastos: non podes ir á barbaría, non podes comer en restaurantes, non podes comprar roupa ou teléfono móbil… Contrólanche os movementos bancarios e as publicacións das redes sociais. Non podes saír da Comunidade Autónoma Vasca. Aínda por riba, comezouse a enviar aos fogares a Ertzaintza. Cando tiña dous compañeiros de piso, tiven que demostrar que non eran os meus amigos. Iso non ocorre cando vives coas mozas, ou mozos! Pareceralles sospeitoso subir unha foto ás redes sociais abrazando a un mozo.

Utiliza a lema “Menos batucadas e máis batucadas”. Por primeira vez escoitei aos comunistas rebeldes de Madrid. Que problema ten coas batukadas?

En primeiro lugar, as batukadas son totalmente desmovilizadoras; o seu ruído non permite gritar lemas. Doutra banda, teño unha gran sensibilidade ao ruído. Por que aceptamos o ruído das batucadas e non o dos petardos? Quizais porque os petardos son armas. As batukadas, pola súa banda, teñen un carácter pacífico. Como dicía antes, ás mulleres e ao feminismo negáronnos o ámbito da violencia. O feminismo foi tamén un movemento violento, pero iso silenciouse. Prevaleceu o feminismo hexemónico, e aos privilexiados vénlles moi ben o pacifismo.

Adoita citar entre os seus referentes a Carmen de Maire, xunto a Les Luthiers e Miguel Noguera. Por que reivindica?

“Onte á noite fixen cun vasco co que me rouban un noxo”. Era un poeta terrible! Rompía con todo: estética, linguaxe… O humor duro paréceme marabilloso e aínda escandaliza moito.

Por último, lembrade aos humoristas que sumastes aos birlos Despotorrop e Despotorroast.

Divina Comedia é un drag humorista cun humor moi intelixente que rompe co glamour da draga. Haizea Malabaricia vén do teatro clown e trata con tenrura temas profundos. Maider Lazkano, humorista de Pamplona, fala especialmente da locopía, dunha maneira moi rupturista. Raquel Torres Princesa de Barrio, bilbaína estremeña nada en Madrid, é a aloucada aventura do meu humor viaxeiro. Sen el non podería facer o que fago.