A xustiza arxentina xa ten data para tomar declaración a Rodolfo Martín Villar: 3 de setembro, segundo informa a páxina web elDiario.é. O exministro foi acusado de cometer "graves delitos de asasinato" no contexto de crimes contra a humanidade polas masacres dos Sanfermines de 1978 e polos sucesos do 3 de marzo de 1976 en Vitoria-Gasteiz. Martín Vila é o único imputado na querela arxentina que pode comparecer en calidade de imputado.

Resolución María Servini de Cubría en Buenos Aires 1. Ditada o 27 de xullo de 2020 polo titular do Xulgado Criminal e Correccional Federal. A Coordinadora Estatal para a Querela contra os crimes do franquismo (CeAQUA) informou de que o testemuño será recibido por vía telemática na " Delegación Consular ou a Embaixada deste país en España".

En 2014, a xuíza María Servini emitiu unha orde de arresto contra Rodolfo Martín Vila, acusado dun delito de homicidio. Desde entón, o que fose alto cargo na ditadura de Franco eludiu numerosos intentos de interrogatorio e ordes de extradición internacional, entre outros cargos.

A tranquilidade da impunidade

"A xulgar polo que me acusan, estou moi tranquilo", dixo Martín Vila en xuño de 2017, cando foi condecorado polo rei Felipe, xunto aos ex parlamentarios que formaron as Cortes Constituíntes en 1977. Polo momento, o ex ministro do Franquismo non deu nin unha soa explicación ante os tribunais pola súa presunta participación en crimes de lesa humanidade.

As vítimas do franquismo expresaron o seu "desexo de que, finalmente, celébrese un acto procesual". Sobre todo, despois de que Servini realizase "numerosos intentos" para interrogar a Martín Vila e "o Estado español puxese continuamente obstáculos para impedilo", subliñou CeAQUA nun comunicado.

"Esperamos que Martín Vila, como dixo reiteradamente, cumpra coa súa obrigación e acuda á data sinalada, para que as autoridades xudiciais de Arxentina poidan tomar declaración de investigación", indicaron as mesmas fontes. Unha vez que se celebre a citación, o xuíz María Servini "poderá resolver o que corresponda en orde á súa enjuiciamiento", aclararon.

As matanzas da transición

Centos de persoas foron asasinadas en mans de forzas policiais e grupos ultradereitistas durante o proceso histórico coñecido como “a transición democrática en España”. A presunta responsabilidade política de Rodolfo Martín Vila está a ser investigada por varios crimes, en concreto por 12 delitos de asasinato contra a humanidade cometidos na súa contra. A Xustiza arxentina ha acusado ao ex ministro de Franco de participar na planificación dunha serie de masacres.

O primeiro deles é unha masacre perpetrada o 3 de marzo de 1976 na capital alavesa. Cinco traballadores morreron a consecuencia dun disparo da Policía Armada cando saían dunha igrexa que fora previamente gaseada. A represión exercida contra os traballadores causou ademais máis de 100 feridos, a maioría deles por armas de fogo. Martín Vila era ministro de Relacións Sindicais do Goberno, con Carlos Arias Navarro á cabeza.

Ese mesmo ano, un grupo paramilitar ultradereitista chamado “Guerrilleiros de Cristo Rei” asasinou a unha muller en Santurtzi. Os mercenarios atopábanse "tutelados pola Policía", segundo a denuncia recollida polo xuíz Servini da Audiencia Nacional. En 1977 contabilízanse un alumno falecido nunha manifestación que reivindicaba a amnistía para os presos políticos antifranquistas e outro tres falecidos pola represión posterior, un dos cales morreu "tras trece días de agonía dolorosa" polas torturas.

O asasinato dos Sanfermines de 1978 foi un dos acontecementos máis violentos da represión policial. Na praza de touros despregouse unha pancarta coa lema en favor da amnistía total. Como consecuencia, un dos estudantes recibiu un disparo na fronte, o que provocou que máis de 150 persoas resultasen feridas no altercado. O suceso provocou disturbios en toda Hego Euskal Herria. Neste contexto, outro mozo foi asasinado en Donostia-San Sebastián. Nestes casos, Martín Vila xa estaba a cargo das Forzas e Corpos de Seguridade do Estado, en funcións de Ministro do Interior.

“Plan sistemático” de eliminación de adversarios

María Servini está a investigar si estes asasinatos son "feitos puntuais" ou, pola contra, pódense atribuír a delitos cometidos en España entre 1936 e 1977. O Tribunal non descarta que a orixe destes asasinatos fose un “plan sistemático de agresión para acabar coa oposición política”. Segundo a lexislación arxentina, os crimes de lesa humanidade poderían ser castigados "coa pena de prisión para sempre".

Garantía xurídica débil

Con todo, estas ordes de detención internacional con pretensións de extradición non teñen moita forza xurídica e a súa execución está condicionada en moitos casos pola vontade do Estado español. Até o momento, Martín Vila evitou con facilidade todas as esixencias da xustiza arxentina. A primeira orde emitiuse en outubro de 2014 e estendeuse a outros altos cargos do franquismo. O entón ministro de Xustiza, Rafael Catalá, axudou a analizar a petición de detención preventiva feita pola sección arxentina de INTERPOL. Con todo, a principios de 2015, cando Servini anunciou que ía interrogar ao acusado en España, o Consello de Ministros, presidido por Mariano Rajoy, reforzou o boicot á Querela arxentina. En 2016, o xuíz quixo crear unha primeira comisión rogatoria e levar a Martín Vila aos tribunais españois, pero o Estado español gañou tempo para pedir a Arxentina que lle preguntase polos imputados.

Pouco despois, Martin Villa logrou unha nova vitoria: Pódese ir declarar a Arxentina sen risco de ser detido. A Cámara Criminal e Correccional Federal de Arxentina aceptou o recurso e anulou a orde de detención internacional ditada contra ela polo xuíz Servini de cubría, obrigándoa a revisar a imputación.

A Audiencia Nacional española rexeitou en outubro de 2018 a toma de declaración por parte da Audiencia de Arxentina ao exministro franquista e a súa contorna. O xuíz José de Mátaa alegou, entre outros motivos, que a lexislación española determinaría que os delitos prescribirían e infrinxiría a Lei de Amnistía. Con todo, o propio Martín Vila nunca solicitou a súa protección por estas razóns.

Tras reunirse coa eurodiputada do BNG Ana Miranda, o xuíz volveu solicitar unha nova investigación o 28 de marzo de 2019. O último capítulo pechouse en febreiro de 2020, e o xuíz anunciou a súa intención de viaxar a España para tomar declaración o 20 de marzo a Rodolfo Martín Vila. A cita, aprazada, levaría a cabo na Embaixada de Arxentina, en Madrid.