Luís Enrique Soriano tiña 17 anos cando veu da República Dominicana a Azpeitia en busca dun futuro mellor. Tres anos despois, un mozo que non tivo problemas psicolóxicos previos suicidouse. Decidiu facelo no seu propio centro de traballo: Na pequena empresa Manuel Aizpuru S.M. de Azpeitia. Era a noite do 30 de xullo de 2021. O propio Soriano insistiu en que "non podía máis" aos seus achegados, facendo referencia á mala situación que sufría no seu traballo.

Nos días seguintes mantivéronse en silencio os pormenores da súa morte. Outro dos casos que quedaban no esquecemento, si non fose porque a súa nai, Silvia Castillo, púxose en contacto co grupo Elkar de Azpeitia e explicoulles as vivencias do seu fillo. Desde entón organizáronse diversas mobilizacións, denuncias e iniciativas para facer pública a explotación de Soriano.

Nos dous últimos anos, familiares e movementos sociais de Soriano ampliaron a relación entre a mala situación que vivía no traballo e o suicidio. Denuncian que cando facía xornadas de doce horas, traballaba tamén os sábados, obrigábano. Nada máis saber que Soriano morreu, entón a noiva de Soriano foi traballar aos seus donos "os explotadores", a dicir "vós matastes a Luís Enrique".

En base á información facilitada por familiares e achegados, Elkar denunciou en varias ocasións o que vivía no taller: "Cada vez que comete un erro, o xefe gritáballe, humilláballe. Tiña moita carga de traballo. Soriano así o indicou ao seu xefe e díxolle que debía coller a outro traballador, pero non lle fixo caso. Unha vez máis, pola mala execución dunha peza, quitáronlle 300 euros do salario. Non tiña tantos días de vacacións como lle correspondía. Aínda que COVID-19 estaba afectado, foi obrigado a acudir ao traballo. Tivo que traballar de noite e soa…".

O mesmo día da morte de Soriano tivo un enfrontamento co seu xefe. Segundo consta no informe de Osalan, pola mala extracción dunha peza, o xefe manifestou que acordara con Soriano acudir ao día seguinte ao traballo Soriano. O día seguinte era o 31 de xullo, día de San Ignacio, gran festa en Azpeitia. Indicou que debía traballar o día festivo ás 22:00 da noite, aínda que segundo o contrato a finalización da xornada será ás 17:00 da tarde. Esa mesma noite suicidouse.

Comportamento da empresa en evidencia

Osalan e a Inspección de Traballo publicaron senllos informes sobre o caso en xuño e xullo de 2022. Neles recóllense, entre outras, tres infraccións graves cometidas por Manuel Aizpuru, S.L. Os membros de Elkar subliñan que o informe de Osalan di así nos dous parágrafos:

- "A actividade habitual era que o traballador (Soriano) realizase horas extraordinarias, pero non se rexistraban ou cuantificaban a través da ficha de xornada e pagábanselle en nómina como curmá fixa".

- "(Soriano) Cuantificaban e pagaban doutra maneira as horas extras aos seus compañeiros, polo que había un trato desigual entre os traballadores".

Os informes, con todo, non acreditan a relación entre as condicións de traballo e o suicidio, deixando á vía xudicial a posibilidade de demostralo.

Publicación das nóminas de Soriano

Desde o principio Soriano tiña á súa disposición as nóminas que recibía cada mes, pero como decidiron levar o caso aos tribunais –a denuncia púxoa o sindicato ESK–, non quixeron facelas públicas para non entorpecer o camiño. Agora, co xuízo á porta, que arrinca o 26 de xuño en San Sebastián, quixeron demostrar o enorme número de horas extraordinarias que Soriano facía cada mes.

Nestas nóminas publicadas por ARGIA ponse de manifesto como a empresa lle pagaba horas extraordinarias baixo a denominación "Prima de produción". Nas nóminas non recollían esas horas extras e Soriano, por lapiz, apuntaba as horas extraordinarias realizadas no mes: 90 horas en abril de 2019, 92 horas en febreiro de 2019... Percibía máis diñeiro que o salario basee polo que percibía por horas extraordinarias.

Soriano superaba nun só mes o número de horas extraordinarias (80) para todo o ano que recoñece a lexislación estatal.

Os responsables da empresa non falaron publicamente do caso.

Non é unha conta illada

Elkar-ekin denunciou que "as situacións de precariedade e acoso son habituais en moitas empresas da localidade, e ao mesmo tempo é habitual que empeoren cando os traballadores son migrantes". Neste sentido, acábase de comunicar o caso dun veciño de Azpeitia, cun calendario laboral de 30 días ao mes, unha xornada de 24 horas e a cambio un salario de 1,39 euros por hora.