Que lugar ten o teatro nun escaparate como o libro e a feira vasca de Ziburu? Ou devandito doutra maneira, canto ten o teatro da literatura? Esta pregunta foi o punto de partida de Daniel Landart e Arantxa Hirioien na mesa redonda Zubiburu do acto de apertura da feira. Durante media hora faláronse do teatro, da sinxeleza do teatro, do equilibrio entre actores amateur e profesionais, da necesidade de traballar máis aló do Bidasoa, da evolución do teatro vasco...

Daniel Landart traballou durante 20 anos no teatro. Comezou a ler desde moi novo, e realizou numerosos escritos escribindo, nunha extensa literatura, e moitas obras dirixíronse ao teatro. “Antes líase de nós e agora tamén”, dixo Landart, nada máis coller o micro e empezar a falar: “Por iso o teatro serve para achegarnos”. É dicir, chegar a quen non vai ler. Ás palabras de Landart engade a actriz Arantxa Hirigoien: “O teatro e a literatura están intimamente relacionados porque adopta a forma na oralidad e o teatro é literatura oral”.

Pero o oral non adoita traducirse ao escrito, aínda que sexa orixinalmente escrito. O teatro en eúscaro é unha disciplina artística pouco teorizada, a pesar de traer as obras de teatro ao libro. Landart non cre que sexa un problema, dixo "os mozos farano" e quixo ir á base: "O teatro é para ser dado, así o entendo, non para gardalo en andeis".

Os máis urbanos e Axut! Os membros do colectivo estrearon o 31 de maio a obra de teatro "Lurrez estalez" en Izura. As entradas para todas as sesións xa estaban finalizadas antes de comezar. Gozoso neste sentido, porque o teatro vasco segue vivo, pero, como subliñou Hirigoien, hai que fixarse no fondo: Encubrir con terra a traxedia do cultivo, as vivencias dos que van da cidade ao caserío, os cachorros con diñeiro en bolsa... Cuestións imaxinables, realistas, desde o punto de vista do humor.

Vivencias reais e unha traxedia así, por que contalas en forma de teatro? Os máis urbanos teñen claro: “O teatro ten unha función social, de contar a nosa historia e as nosas historias, e pode ser tamén un instrumento reivindicativo. Queremos contar a historia do noso pobo, a nosa e ao noso modo”.

Landart engade: “Até 1965 non lle chamabamos teatro, senón que a comedia, influída polos franceses, era algo de risa. Pero a función do teatro popular é outra: meterse nun deslumbramiento, pero xogar as nosas ideas de hoxe”.

A función non cambiou, pero o camiño seguiuse paso a paso. En 1967 creouse a Asemblea de Dramaturgos e Landart e en 1977 celebrouse a primeira Conferencia de Grupos de Teatro Vasco. Até o novo século, fóronse superando os problemas: “Era moi difícil, tiñamos o problema do oído. Trouxemos os grupos do Sur ao Norte e non entendiamos tres cuartos. En Azpeitia, recordo que en 1983, da nosa obra só entenderon unha palabra, porque era en latín. Todos tiñamos dificultades e o euskara unificado facilitou a comunicación. Agora un grupo de aquí pódese mover por todo Euskal Herria”.