Chegou o verán pasado e o inverno. Así o sentimos moitos estes días, xa que coa chegada de novembro o problema está a volverse xigante. Gabriel Aresti anunciou a chegada do cru inverno, e hoxe caéullenos sobre a cabeza neste presente de chumbo, a sentenza do profeta bilbaíno de poetas.
O gran xornalismo parece ser unha tarefa de presentación da realidade espida ante os ollos da cidadanía, e é en si mesmo onde o mestre de xornalistas José Mari Pastor practica o oficio. Hai pouco ofreceunos un artigo no cemiterio dos soños en Berria. “Onde está o soño da Euskal Herria liberada e socialista?”, preguntábanos a véspera do día dos mortos, na época de visitar os cemiterios, anunciando na mesma pregunta unha resposta implícita.
A pregunta tamén se pode expor dunha maneira máis ampla: onde está Euskal Herria? É un soño morto ou unha utopía pendente?
Euskal Herria, “pobo querido e imposible”, dicía Gandiaga. O que pasa é que toda a xeración tentouno coa lema “A impotencia feita con esforzo” e naquel buraco negro no que o pobo castigado estaba case borrado, deseñou un proxecto nacional completo.Gabriel Aresti formaba parte desa xeración, pero xunto a el, de forma destacada, Joxe Azurmendi ou Koldo Mitxelena ou Txillardegi. Ética para unha nación restaurada desde hai pouco
"Temos a utopía dunha organización política democrática en Euskal Herria, ante os ollos de todos, pero necesitamos uns construtores de casa decentes e un material de construción axeitado"
achegou o social e a estética liberada moderada; Joxe Azurmendi, pola súa banda, as profundas bases filosóficas e teórico-políticas do Centro Vasco; Mitxelena a arquitectura da lingua que é o solar do propio sistema cultural. Primeiro intento serio de Txillardegi de entrelazar e traer á pragmática todos os apartados anteriores.
A organización nacional democrática de Euskal Herria, ou o seu deseño definido, púxose ante os ollos de todos. Non había dúbida, entón, sobre o deseño xeral da casa. O propio Joxe Azurmendi explicounos claramente o que estaban a facer Aresti e el: “Un camiño vasco cara ao socialismo era entón o noso soño”.
Así que aí estaba o deseño claro. Que pasou despois?Os arquitectos non fallaron, pero os construtores si. Por unha banda, porque interpretaron mal os planos: cando queres construír unha nación propia non podes tentar construíla baixo outra mega nación e, ademais, cando aceptas ser inquilino dentro da casa dos demais, finxe ser o dono. Doutra banda, como sucedía na coñecida Animal farm de Orwell, porque terminas de vivir na granxa dos maiores, de adoptar formas e semellanzas; pasas máis tempo no cortello dos maiores, “parlamentando” e pactando sobre os problemas que hai, que traballando os hortos de aquí.
Acordeime desa parábola orwelliar cando, no debate daquel congreso de Madrid, ouvinlle en directo a Pablo Iglesias: “Todos vós sabedes que eu son republicano, pero agora que son vicepresidente deste goberno, debo esixir respecto á monarquía”. Isto resume toda a parábola.
A utopía da organización política democrática Euskal Herria está aí, ante os ollos de todos, pero necesitamos construtores fiucegos e material de construción axeitado. Neste momento non trazamos aínda un plan estratéxico concreto para esta obra, non queremos recoñecer que o solar da casa é o eúscaro; non unimos as dimensións da construción coa dimensión total de Euskal Herria; non definimos os prazos de construción. Fáltannos ferramentas imprescindibles (rede propia, universidade autónoma…). Aínda estamos así. Non somos tan bos de verdade.