En xaneiro e febreiro, cando a invasión de Ucraína non comezara, pero o ruído da guerra xa me sorprendeu: a vía para evitar a guerra e dar unha saída ao conflito ía ser o diálogo entre os gobernos de EE UU e Rusia ou directamente entre Putin e Biden. Sorprendentemente, porque ninguén se alterou nesas supostas mesas por non facer un oco a Ucraína –aínda que sexa con respecto ao mínimo teatro democrático–, nin á Unión Europea –si é cuestión de xeopolítica e de poder, que sei eu, á suposta potencia lindeira con Ucraína, outra vez con respecto ao mínimo teatral–. A iniciativa política e mediática occidental estaba claramente en mans de EE UU. Aínda máis me sorprendeu como os Estados Unidos pasaron a un segundo plano coa guerra acesa, deixando o protagonismo en mans da Unión Europea. Pero o guión marcado por EE UU seguía na man da Unión Europea. Destes primeiros días son as expresións militaristas do “xeneral”, Josep Borrell, liderado polo diplo-ma-zi da UE, que equipasen falar de vías diplomáticas coa complicidade de Rusia.

Desde entón non podo entender a posición da UE. Non porque esperaba nada en termos de xustiza. Pero porque non pensaba que ía depender tanto económica e politicamente de EE.UU., en termos puramente capitalistas e xeopolíticos.

Recentemente lin A invasión de Ucraína (Invasión de Ucraína), xornalista e profesor universitario Rafael Poch, que está a resultar unha excelente lectura para contextualizar e comprender historicamente o que está a ocorrer. E o único que me sorprendeu é que os países europeos si tentaron nalgúns momentos construír outras relacións con Rusia. Por exemplo, en 1990 os países europeos asinaron a Carta de París, incluída a URSS. “A era da confrontación e a división terminou en Europa (...) A seguridade de cada Estado está intimamente relacionada coa seguridade dos demais”, dicía a carta. Ou, en 2014, en plena calor das rifas e mortes na praza Maidan, a UE alcanzou un acordo para unha solución ‘ordenada’ do conflito co presidente ruso Yanukovich. EE.UU. frustrou estas iniciativas, directamente ou a través da OTAN, influíndo na política interna de Ucraína...

A actitude de EE UU pode ser denunciable, pero é moi fácil de entender. Desatando as relacións económicas e políticas entre a UE e Rusia, une á UE nunha cadea curta na competencia da hexemonía política mundial, e nos próximos anos fará un negocio redondo vendendo armas e gas (moito máis caro que o de Rusia). Pero, no sentido máis egoísta da palabra, cal é o beneficio da UE? Estalou unha guerra sen consecuencias claras nas súas terras, perdeu os seus negocios estratéxicos con Rusia, condicionou as súas relacións con China, está a profundar no seu enfraquecemento económico e político... (por suposto que o pagaremos os cidadáns modestos).

Se o dano é tan evidente para a UE, quizais a pregunta máis interesante é que mecanismos utilizan os EEUU para impor as súas políticas a Europa? Ameaza? Sedución? Suborno? Promover a distribución entre os países da UE? Influír directamente nos países sobre os gobernos?... En que proporción cada un? Sería bo levalo ao debate público, para abrir polo menos unha ventanita á posibilidade de que a UE traballe un pouco de autonomía. Para deixar de profundar no desastre non sería suficiente, nin moito menos, pero si imprescindible.