A exposición foi posible grazas a moitas horas de traballo, á bolsa 2022 do Mozo Creador e á súa estancia no centro de creación Dinamo, entre outros. Tamén grazas á colaboración de Itziar Garaluce e Aitor García de Vicuña.O mércores 22 de novembro inaugurará a “experiencia inmersiva”, que permanecerá aberta durante un mes. Antia, filla de Julián Zulueta, Elvira Zulueta, hoxe museo de Belas Artes, pediu no palacio Elvira Zulueta un espazo para a exposición, pero lle contestaron que “non había sitio”.

O que se achegue ao espazo FORNO poderá gozar dun proxecto que consta de dous partes principais, segundo explica Antia a ARGIA. Por unha banda, a web e uns paneis que resumen a vida e os negocios de Zulueta, “a parte concreta, con información histórica, é un proxecto artístico, pero demos importancia á parte histórica”. Doutra banda, nunha habitación escura, “estrutura sonora”, que combina luces, sons gravados en Cuba, azucre, terra e traballo... “é a parte conceptual do proxecto, máis abstracta”.

O maior esclavista do mundo e a refinaría de azucre Alava

Como se pode ler na propia web Azukrebeltza.eus, Zulueta naceu a principios do século XIX en Álava e migró moi novo a Cuba para traballar co seu tío no comercio. O seu tío prestoulle todos os seus bens ao morrer, e Julián fixo negocios prósperos, especialmente no comercio de azucre e persoas esclavizadas. Pero non só, como lembrou Antia: “Conseguiu un gran poder económico e político, como foi alcalde dA Habana”.

En calquera caso, a base fundamental da súa poder foron os escravos. “Foi nun momento o empresario que máis traballadores escravos tiña en Cuba, e o que máis barcos tiña no porto dA Habana, vinte”, lembra Antia. A maioría destes barcos utilizábaos para o transporte e o comercio de escravos, orixinalmente africanos, logo chineses. “Segundo o historiador Hugh Thomas, foi un dos esclavistas máis grandes do mundo da época e combateu a abolición política do esclavismo”. Tamén utilizou o escravo nas refinarías de azucre da súa propiedade. A maior das cinco refinarías chamouse Alava, onde traballaron 800 escravos á vez.

Memoria crítica

En agosto Antia viaxou a Cuba e visitou as refinarías de azucre de Zulueta. “A refinaría Alava ten na actualidade o nome oficial de Central Mexico, modificado pola Revolución, pero na maior cheminea aínda se pode ler o xigante ‘Alava’ do pasado”. Cada 21 de agosto celébrase o día dO Alavés Ausente (alavés ausente), no que se reúnen os descendentes dos escravos de Zulueta nunha celebración de marcado carácter relixioso ysolar. “Como aos escravos dos propietarios púñaselles o seu apelido, moitos veciños de Colón chamábanse Zulueta, moitos deles Zulueta-Zulueta”, lembra Antia. Alí puido comprobar que os herdeiros dos escravos cubanos teñen a súa historia “moi presente”, en gran medida transmitida oralmente. Nun dos barracóns da fábrica creouse un pequeno museo e, dentro do proxecto Azucre Beltza, Antia decidiu sacar unhas camisetas do taller Oinarri e destinar o diñeiro obtido ao museo.

Antia destaca o contraste: “Alí teñen moi traballado o seu pasado e a súa memoria, pero aquí témolo case borrado, coñecendo as rúas e palacios de Zulueta”. O artista quere pór o seu granito de area coa exposición: “Quero impulsar a reflexión, pensemos cales son os nosos privilexios, de onde veñen, quero mirar críticamente a nosa historia”. O mércores inaugurarase a instalación ás 19:00 horas.