O 23 de setembro de 2020 participamos no Auzogune da Zona vella. O barrio é o espazo de participación que propón o Concello de Vitoria-Gasteiz, onde cidadáns, técnicos municipais, asociacións e políticos intercambian opinións. No primeiro punto da orde do día explícasenos brevemente que o proxecto Haurren Auzoa non se está levando a cabo como consecuencia da pandemia, xa que se bloquearon os orzamentos e priorizáronse outros gastos. E iso é comprensible, tendo en conta todo o que está a pasar, entenderiámolo si este fose o único período no que se produciu un atraso, o único período no que non se cumpriu o prometido, o único período no que se aproveitan... Por todo iso, decidimos afastarnos do proxecto. Non queremos, rendémonos. E cando se lle explicou isto, o concelleiro, furioso, díxonos: -Como? Que non queren? ".

Pois non. Para nós, iso era o que faltaba para que se desbordase. E isto non é porque non pensamos que no noso barrio non haxa outras prioridades de investimento público nesta situación, por exemplo, as axudas á rehabilitación de vivendas para os veciños máis necesitados. A razón principal é que nos esgotaron. A verdade é que nos quitaron as ganas de participar.

En 2017, varios pais reunímonos para reflexionar sobre a autonomía dos nenos e nenas. Ese ano, nas festas populares de Zahaz Harroko, convidamos os veciños a reflexionar entre todos. Inspirados no pedagogo Francesco Tonucci e no seu libro infantil A cidade dos nenos. Nós tamén empezamos a soñar, cun barrio rico en xogos, cun barrio que nos permite experimentar, crear, manipular e sobre todo xogar. Pensamos que sería interesante preguntar aos nenos e nenas para saber cal é máis

o lugar que lles gusta e, sobre todo, pensando que si os nenos creaban unha pequena parte do barrio desde o principio, coidaríana e consentiríana. Puxémonos ao choio e tivemos a oportunidade de presentar a iniciativa ao programa Hobetuz do Concello. Tivemos un debate: uns imaxinabamos un pouco máis modesto, feito en auzolan; outros, sen a implicación do Concello, vimos que sería moi difícil cambiar algunha praza... Ao final, comezamos a segunda opción e o noso percorrido púxose en marcha da man do servizo de participación do Concello. Gañar en 2018 significaba que o proceso se ía a levar a cabo en 2018 para poder realizar os traballos en 2018-2019, xa que así se recollen nos orzamentos estas cuestións.

No último trimestre de 2017 celebramos reunións abertas e deseñamos un proceso de participación cos nenos e nenas do barrio. Falamos coa asociación Goian, coa asociación de pais e nais da escola Ramón Baixo e coa dirección do centro, e todos eles quixeron participar nesta aventura. Tiña un aspecto magnífico. Puxémonos en contacto co estudo Nondik, un grupo de arquitectos que traballa a arquitectura e a pedagoxía na mesma rúa do colexio, e tamén nos puxemos en contacto coa asociación Txatxilipurdi, pola súa experiencia en procesos participativos con nenos e nenas, porque pensabamos que podiamos aprender moito deles. O proceso de participación de Haurren Auzoa non foi o de catro post-it e unha enquisa.

En marzo de 2018 realizouse un diagnóstico previo dos espazos: topografía, fronteiras, relación coa contorna, materiais... Posteriormente, realizáronse sesións de observación con nenos e nenas de educación infantil no tres espazos seleccionados. Queriamos ver que espazos utilizábanse e cales non, onde se producían os conflitos, que tipo de xogos propiciaban os espazos, cales eran as características do propio espazo, en función do número de participantes, o xénero, etc. Tamén participaron voluntarios os psicomotricistas e antropólogos do barrio, que posteriormente sistematizaron toda a información recollida nestas sesións.

No mes de abril, realizamos talleres participativos dirixidos a nenos e nenas de primaria, e para iso, todas as persoas que queriamos participar como dinamizadores nos talleres formámonos: falamos da participación e a cultura da infancia, como escoitar e non interferir nas propostas infantís, como expor os talleres… pasamos da fase de soño á fase de consenso. Xa o tiñamos todo preparado.

Os talleres realizáronse en maio de 2018 e participaron 225 persoas. A maioría foron nenos e nenas de primaria, pero tamén os titores de Ramón Baixo e os mozos de Goian, entre outros. Durante tres días falaron dos problemas que se atopaban nas nosas prazas, das casas das árbores dos soños, das tirolinas ou dos labirintos... acordaron e construíron unha maqueta para cada praza.

En xuño de 2018 realizamos unha exposición no centro cívico. Convidamos a propor melloras a 37 persoas maiores das residencias Aurora e Arquillos, 20 pais, 36 mulleres de asociacións de mulleres, 45 persoas do asociacionismo do barrio, catorce persoas de asociacións de diversidade funcional. Recolléronse todas as achegas e con todo iso elaborouse un proxecto final: Unha proposta arquitectónica para a praza Rafa, outra para Martín Ttipi e outra para o parque de Etxanobe. Ao finalizar o curso, presentamos o proxecto en público no barrio e no servizo de participación. A lingua colgando, pero coa sensación de facer un gran traballo.

O curso 2018-2019 comezou, xa tiñamos a nosa parte feita, e tiñamos en mente a primavera de 2019, para ver si sería posible plantar plantas ou pintar con nenos as estruturas do parque.

Mentres estabamos a esperar a que alguén dixese algo, seguiamos presentando o noso proxecto en Auzogunea, concretamente en xaneiro de 2019. En marzo de 2019 reunímonos cos técnicos de urbanismo e participación e propuxéronnos cambiar unha praza concreta, a praza Rafa. Sabiamos que o proxecto de transformación dos tres espazos era ambicioso e fixemos algunhas propostas ao proxecto que eles trouxeron.

Empezou a notar o ambiente electoral e desde o servizo de participación dixéronnos que estaban a priorizar outros proxectos. Seguimos esperando. En xullo volveron reunirse connosco e ensináronnos o proxecto final, que recollía algunhas das achegas.

Comeza o curso 2019-2020. Dicíase que non era posible realizar os traballos ese ano, xa que aínda non había pregos de condicións. A verdade é que a enerxía do grupo dinamizador xa se debilitou. En outubro de 2019 volveuse a presentar en Auzogunea. Seguiamos sen coñecer os prazos de licitación.

Desde a nosa iniciativa queriamos falar dos prazos das obras e da participación infantil e parecíanos importante, por outra banda, informar os veciños da praza, á asemblea de mozas do gaztetxe e á xente de Berakah, veciñas e veciños próximos.

En novembro de 2019, O Correo publicou unha noticia con imaxes do proxecto, sen mencionar o Barrio dos Nenos. Para vender o proxecto, facíase referencia ao “gran cambio que está a piques de chegar á Zona vella”, “dentro dun plan de rehabilitación”, e co título “A Zona vella modernízase”. Entrou nun estado de pánico.

Mantivemos unha nova reunión cos técnicos de participación e, por suposto, a noticia estaba moi mal encarrilada, que non respectaba o proceso participativo, que os tempos non eran o que quixésemos, que a partir de agora os departamentos de Hobetuz poderían xestionarse de forma máis áxil. De todos os xeitos, o que vai suceder a partir de agora non interésanos moito, porque nos queda pouco entusiasmo…

Pero o noso proxecto gañou Hobetuz 2017, o orzamento máximo para 2019. Cando o ano estaba a piques de terminar, tivemos que volver empezar, coa esperanza de aprobar os orzamentos para este 2020.

A próxima reunión que tiñamos que ter en marzo de 2020 era para falar dos pregos, prazos, etc., ou quizá non, quen sabe. Pero chegou a pandemia e con ela o confinamento, os mortos, as máscaras e as distancias, non pensedes que non as notamos. Entendemos que nesta situación existen outros gastos prioritarios como a atención primaria, máis profesorado, monitores de comedor, axudas á rehabilitación de vivendas... que poden ser algunhas ideas.

Como explicamos ao principio, o que realmente sucedeu é que nos esgotaron. Queriamos unha aprendizaxe significativa e así foi. Non se poden facer este tipo de procesos participativos longos cos nenos, que perden todo sentido; desaparece a sensación de participar, decidir e actuar en consecuencia. Non se pode realizar un proceso participativo sen unha cultura política de participación, unha xestión unitaria da información e os prazos, xa que unha parte está en continua dependencia da outra e acaba decepcionada, cansa, sen forza.

Por todo iso, afastámonos dos traballos previstos para a praza Rafa. Se se fai, non formará parte da iniciativa Haurren Auzoa, non será o final dun proxecto participativo do barrio. Rebaixamos as nosas expectativas: para estes anos basta con utilizar con seguridade a praza Rafa, Etxanobe, Martin Ttipia, a praza de Santa María ou a cancha dEl Campillo. Non queremos prazas espectaculares. Queremos que os nosos fillos e fillas xoguen alí, sen ser atropelados polos coches, que se chove póidase comer a merenda no Campillo e que se poidan cumprir os protocolos de seguridade en todos eles.

Aquí finaliza a iniciativa Haurren Auzoa. Un abrazo e até vela no barrio.