Geoparkeko flysch harrigarria irakurtzen
Euskal kostaldean barrena ibiltzea, historia liburu bateko orrialdeak hatzen artean igarotzea bezala dela esan ohi da. Flyschak dira liburu hori, milioika urteko denboraren joana geruzaz geruza azaltzen baitzaigu.
Nola sortu ziren geruza horiek? Itsas hondoko sedimentuen dekantazio geldoaren ondorioz. Azken batean, organismo mikroskopikoen maskorrak eta kontinenteen arteko higadurak sorturiko sedimentu finak baino ez dira: lehenak nagusituz gero kareharriak geruza gogorra sortuko du, bigarrenak nagusituz tupa sortuko da, geruza bigunagoa, eta gehiengoa buztina baldin bada lutitazko geruza izango dugu, hau ere biguna. Toki batzuetan ikusi ahal izan denez, geruza batetik bestera 10.000 urte besterik ez dago.
.jpg)
Klima aldaketek sorturiko geruzak
Geruza sortzeko beste arrazoi batek Lurraren mugimenduekin eta klima aldaketekin du zerikusia: Milutin Milankovic astronomo serbiarrak teorizatu zuenez, Lurraren ardatzak eta orbitak izaten dituzten bariazio ziklikoek eragina dute kliman, eguzkiaren erradiazioa handiagoa edo txikiagoa delako. Horrek, halabeharrez, itsas hondoko sedimentuen metatzean ere eragiten du.
Baina badira beste geruza mota batzuk gure kostaldeko flyschetan, ibaiek eramandako hareharrizko sedimentuek itsas-hondora amiltzean sortuak. Euskal kostaldean dagoen arro sakona edukiontzi ezin hobea izan da flyscha sortzeko; duela 110 milioi urtetik (Behe Kretazeoa) metatzen ari direnez, 5.000 metroko lodiera gainditzen dute sedimentuek. Adibide asko ditugu: hareharriz osaturiko Jaizkibelgo flysch kapritxosoa, Armintzako flysch beltza, Lapurdiko erlaitzeko flyscha... Uribe Kostan, Sopelako, Meñakozeko eta Barrikako hondartzetan bada flysch berezi bat bere itxura deformatuagatik harridura sortzen duena: geruzak tolestuta agertzen zaizkigu artelanak bailiran.
Baina seguruenik Mutriku, Deba eta Zumaia artean dagoen Euskal Kostaldeko Geoparkeko flyscha da ikusgarriena, iragana irakurtzeko munduko santutegi geologiko handienetako bat osatzen baitu. Hainbat Geoibilbide daude atonduta: Algorrin dinosaurioen desagerpena nola izan zen azaltzen duen geruza aurki dezakegu; Elorriagan labarrei panoramika bikaina hartu; Laparin fosil tropikalak ikusi flysch zaharretan; Olatzen kareharriz, artadiz eta mendi piramidalez egindako haranean barneratu; eta Sakonetan marearteko harralde eta senadietan ibili, edo Aitzuriko kobak eta Mendatako kala ezagutu.
Fiktxa teknikoa
Non
Gipuzkoa (Mutriku, Deba eta Zumaia)
Nola iritsi
Zumaia eta Deba arteko N-634 errepidetik Elorriaga auzora joateko bidea hasten da, baita Sakonetara jaistekoa ere; Errotaberriko atsedenleku ederrean utzi daiteke autoa.
Informazioa
www.geoparkea.eus webgunea eta Geodibertsitatea liburua.
[Artikulu hau ARGIAren Aktualitatearen Gakoak 2022 100 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. ARGIA Jendeak paperean edo PDFan jasoko du, bakoitzak hautatu duen gisan. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta plazer handiz bidaliko dizugu! Gainerakoek, Azokan eros dezakezue]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Euskal Herriko Bilgune Feministak deituta elkarretaratzea egin dute Hernanin Iratxe Sorzabali elkartasuna adierazi eta "babes osoa" emateko. Inkomunikatuta egon zen uneak berriz ere epailearen aurrean kontatu behar izatea, "bizi izandakoak utzitako ondorioen... [+]
Urtea baino gehiago da Olatz Simonek –EITBko berriemailea Parisen, garaian–, orrialde hauetan bertan ohartarazi zigunetik Bruselak kazetariari lanbideaz erakusten dionaz. Eta halaxe joan gatzaizkio galdezka Amaia Portugali. Bruselan gure irrati publikoak duen... [+]
Euskal Herrian Euskarazen arabera, Tolosako tren geltokiko segurtasun agente batek eraso egin zion militante bati, agenteari euskaraz hitz egiteko eskatu ziolako. Tolosako alkateak "kezka" adierazi du eta azalpenak eskatuko dituela jakinarazi.
Satorralaia plataformak Donostiako Metroaren Mirakontxa-Easo zatiko lanek “%164ko gainkostua” izan dutela salatu zuen joan den astean, eta, horren harira, EH Bilduk gainkostu hori argitzeko eskatu du, Eusko Legebiltzarrean erregistratutako galdera sorta baten bidez.
EH Bilduk sustatuta, Hondarribiako udalak euskara sustatzeko diru-laguntzetan aldaketak egin eta laguntza-lerro berri bat sortu du. Horri esker, erabat doakoak izango dira euskalduntze ikastaroak, besteak beste.
Donostiako alkate ohiak webgune bat sortu du, eta plataformarekin bat egiteko eskatu die herritarrei.
.jpg)
31 urteko emakume kolonbiarra osasun zentrora eraman ordez ertzain etxera eramatean agenteek "akatsa" egin zutela aitortu du Segurtasun sailburuak, baina azpimarratu du ez zuela "jipoirik" jaso.
Egitarau mardula prestatu dute Bergarako irrati libreko kideek: musika, literatura eta tailerrak. Besteren artean, martxoaren 29an Txapa Eguna egingo dute.
Nola azaldu 10-12 urteko ikasleei bioaniztasunaren galerak eta klima aldaketaren ondorioek duten larritasuna, “ez dago ezer egiterik” ideia alboratu eta planetaren alde elkarrekin zer egin dezakegun gogoetatzeko? Fernando Valladares biologoak hainbat gako eman dizkie... [+]
Satorralaia plataformak eman du gainkostuaren berri, informazioa Jaurlaritzari eskatutako txosten batetik aterata. Donostiako metroaren Mirakontxa-Easo zatiaren lanak 53 milioi eurotan esleitu ziren, eta egungo aurrekontua 139,4 milioi eurokoa da. Donostiako metro-pasantearen... [+]
Martxoaren 8an kalera ateratzera deitu ditu herritarrak mugimendu feministak, "desberdinkeriek bere horretan" dirautelako. Zapalkuntza mekanismo berriak agertu direla salatu dute, eta feminismoa "ezkerreko borroken erdigunera" eramateko beharra aldarrikatu.
Iratxeren Bidasoaldeko Lagunak ekimenak deituta, dozenaka lagun kalera atera ziren atzo Iratxe Sorzabal preso politiko irundarraren absoluzioa eskatzeko eta behingoz etxera ekartzeko, torturak salatzeaz gain.
.jpg)
Karen Daniela Ágredok dioenez, zortzi bat ordu eman zituen ziegako zoruan etzanda Ertzaintzak ospitalera eraman aurretik. Segurtasun sailburu Bingen Zupiriak berak eskatu du Eusko Legebiltzarrean agerraldia egitea.
LGTBIQ+ banderaren itzalpean eta mezu eta doinu antifaxistez inguratuta jarri du karpa Voxek.