Elikadura: joerak arau bihurtzeko beharra

  • Elikagaien komertzializazio bide laburrak eta janari osasungarria joera bihurtu omen dira, baina baserritarrek zer diote horren inguruan?


2017ko martxoaren 03an - 06:36
(Irudia: Joseba Larratxe)

Baserritarrez kalean dagoen pertzepzioaren ikuspegitik, gremioko batek esandakoa bururatzen zaigu. Orain dela hogei urte baserrian bizi nahi genuela esaten genuenean jendeak txoroak bagina bezala begiratzen zigun, arraroak ginen. Urte haietan ortuzaintza ekologiko ikastaroa egin eta agro-negozioak sortutako kalteak ikastea beldurgarria izan zen, kapitalismo basatiaren beste alde bat ezagutu genuen, eta gutxi batzuok egin genion kasu: transgenikoak, hormonak, animalien kontrako tratu txarrak... Ortuari buruz norbaitekin hitz egiten saiatu eta jendeak zeukan jakituri bakarra marihuana landaketari buruzkoa zen; horretan bai, hainbat aditu.

Hori guztia ikusita, esan genezake baietz, orain “tendentzia” garela, modan gaude, jendeak batzuetan inbidiaz ere begiratzen digu. Gaztetxeetan ortuak sortu dira, auzotarrak aitzurraz ikusten ditugu hirietan okupatu diren lurzoruetan, jende gehiagok dauka baratzea... Kaletik ortuari buruzko aholkuak ere eskatzen dizkigute, edo uztak komentatzen ditugu, irrati saioetan aritzen gara eta hitzaldietarako deitzen gaituzte. 

Aldea nabarmena da, orain ortua izatea balio erantsia da.

Elikagai ekoizpenaz dugun irudiaz batera, aldatu zaigu kontsumoa ere. Adibidez, barazki ekologikoz betetako poltsarekin ikusten dugu jendea poteoan, gero eta denda ekologiko gehiago hiri eta herrietan, haragi industrialari egindako kritikak entzungai... Aurrerapausoak, zalantza gabe. Beste lagun batzuk egiten ari diren ikerketa baten ondorioa da norbanakoen mailan ematen diren aldaketa horiek ez direla maila kolektibora heldu.

Zailtasunak zailtasun, bagabiltza hainbat hausnarketa eta urrats ematen: hainbat txosnak lehengaiak erostean duten ardura, antolatutako azokak, Frackanpada, herri bazkariak...

Kalitatez eta osasungarri jateak giza eskubidea izan behar luke; joera arau bihurtzeko pausoak, borrokak, behar ditugu. Modak eta tendentziak arriskutsuegiak dira eta ezin dugu haien esku utzi gure elikadura

Hortik orokortasunera oso tarte handia dugu, oraindik ere. Baserritarrek herriarentzat ekoiztea dute helburu, eta herriaren oso parte txiki batek jaten du gaur egun haiek ekoiztutakoa. Administrazioaren erosketa publikoei dagokienez eztabaida oso hastapenetan dago (eskolak, ospitaleak, eguneko zentroak, jantokiak...), baina behintzat heldu da. Ez da gutxi, ezta nahikoa ere. 

Eta kontsumismoak baditu aldaezinak ematen duten tendentziak, hona hemen hiru adibide: batetik, nola uztartu jendeak abuztuan oporretan joateko duen joera naturak abuztuan uzta eder eta bikainak emateko duenarekin? Baserritarrak hondartzara jaisten dira beraien produktuak eskainiz; aldiz, jendeak janari merkea erosten du supermerkatuetan, eta janari merke eta kalitate eskasekoa eskuratzen du txosna gehienetan. Izan ere, supermerkatu berriak zabaltzen dira eta jendea ilaran zain egoten da barrura sartzeko, janari merkea (okindegiak, fruta dendak...) barra-barra agertu zaizkigu. Gutxiengoaren joera dira komertzializazio bide laburrak.

Bigarrenik, kalitatezkoa eta osasungarria den kinoaren kontsumoa biderkatu zaigu. Andeetako herrialdeetako dietaren osagai oinarrizkoa izanik, esportaziorako produzitzen hasi eta prezioak igo dira, hangoari jateko eskubidea ukatuz. Kinoa kaloria asko behar den leku oso hotzetan kontsumitzen zen eta orain guk udan ere jaten dugu. Nola ekoizten den ez dakigu, zein baldintza ekologiko, politiko eta sozialetan; eta hala ere, jan egiten dugu. Zeri deitzen diogu beraz kalitatez eta osasungarri jatea? Bertakoa izatea, ekoizleen osasuna eta bizitza kalitatea ziurtatzea, kultura eta ohiturekin lotura izatea...

Hirugarrenik, Burger King eta McDonald's jatetxeak zabaldu dituzte eta jende ugari joaten da bertara. Janari txarra, arina, produkzio kostuak betetzeko ere ematen ez duen prezio merkea, lan baldintza eskasak, duintasunik ez, hemengo kulturarekin zerikusirik ez... Eta hala ere, modan daude. Gu ez gara tendentzia, ez gaitezen engainatu, jendartearen parte oso txiki eta pribilegiatua gara.

Lagun baserritar ezkorrago batek esaten du, funtsean eta finean, gauzak ez direla aldatu. Urte asko darama borroka honetan eta ez du ganorazko aurrerapausorik ikusi. Gazteak baserrian hasten direnean prekarietate handia pairatzen dute lehenengo urteetan, prekarietate ekonomikoa, baina baita bizi baldintza eta ilusioetan ere; oraindik ez dugu lortu trantsizioa leuntzea. Gainera, lanbide honetan denbora luzea daraman jendearentzat bizi baldintzak txarrak dira, zapaltzen gaituzten funtsezko legeek hor jarraitzen dute, espekulazioa ez da amaitu... Eta horrekin batera azpiegitura berriak, ama lurrak dituen mehatxuak, komunitatean bizitzeko eta antolatzeko ditugun zailtasunak...

Kalitatez eta osasungarri jateak giza eskubidea izan beharko luke; joera arau bihurtzeko pausoak, borrokak, behar ditugu. Modak eta tendentziak arriskutsuegiak dira eta ezin ditugu haien esku utzi gure elikadura eta lurraren gaineko erabakiak; badakigu merkatuek ezartzen dituztela tendentziak eta guk horri ere uko egin behar diogu.

Jendartea aldatu behar da, elikadura prozesua eta jateko eskubidea berriz ere herriaren esku egoteko, eta hori lortzeko borrokatzea tokatuko zaigu. Moda baino askoz gehiago gara, aukera politiko eraldatzaile eta iraultzailea da gurea. Ondo elikatzen diren herriak nahi ditugu. Elikaduraren gaineko erabakiak hartzen dituzten herriak; burujabetza ere elikaduran.  

Agian 2017. urteko uztailean Bizkaian egingo den La Vía Campesinaren zazpigarren konferentziak lagunduko digu eginkizun honetan. Mundu osoko nekazari aktibistak elkartuko dira, eta guztion artean joera hauek orokortzeko bideak aztertuko ditugu.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Aktualitatearen Gakoak 2017
Begira al dezakegu etorkizunera itxaropenez?

Joseba Azkarragak uste du badirela arrazoiak 2017a konponbidearen urtea izango dela pentsatzeko. Besteak beste, gehiengo berriak ikusten ditu Gasteizen, Iruñean eta Madrilgo legebiltzarretan eta hori baliatu behar dela dio.


Ildo politikoa bideratu presoak noraezean utzita

Egilea preso ohia da eta Langraitz bidea jorratu duten presoen taldekoa. Euskal preso politikoak espetxetik ateratzeko, lehenik ETA desagertu beharra ezinbesteko ikusten du. Urteroko manifestazio sinbolikoak “erritualak bihurtu direla” uste du.


Alderdi politikoak
EAJ-PSE: egonkortasuna ardatz, ezer alda ez dadin

EAJk eta PSE-EEk Eusko Jaurlaritzarako lotutako koalizio gobernuak azken legealdiko doinu lasaiarekin jantzi du datorrena ere. Aurrekoaren jarraikortasuna izango da nagusi. Ekonomia eta enplegua ardatz, EAJk azken urteetan saldu duen egonkortasuna indartzen saiatuko da bikote... [+]


2017-03-09 | Andeka Larrea
Titaniozko burbuila. Guggenheim Bilbao: 20 urte

Museoaren irekiera ikusgarritik hogei urte pasa direnean, planeta-estaldura mediatiko eta guzti, denborak ematen digun distantzia kritikoari esker bere kultura eginkizun eta esanahiaz hausnartzeko aukera paregabea irekitzen zaigu.


Aldaketak babes sistema sozialean

EAEn, aldaketa fase bete-betean da gizarte babes eredua.


Asanblada eta kanpalekua. Politika, bestelako munduak sortzeko

Zergatik ez du Nuit Debout frantziarrak M15 espainiarraren irismenik izan? Elementu guztiak zeuden (eta daude) mahai gainean: alderdi sozialistaren beste eraso bat lan eskubideen aurka ("Loi travail"), egonezin sakona eta "zerbait gerta zedin" guraria giroan... [+]


Transexualitatea
Legearen mugetatik askatu nahian

Ari dira bazterrak mugitzen. Chrysallis Euskal Herria elkartea sortuta, ume transexualak lehen lerrora ekarri dituzte. 2016an ikastetxeetarako material didaktikoa prestatu dute. Nafarroako prozedurek transexuala patologizatzen segitzen dute, baina bestalde, haur transexualak... [+]


Nork egin behar ditu euskararen politika publikoak?

Euskararen normalizazio prozesua ez da beti krisian egongo. Bukatzeko bidean doa, adibidez, Egian, Agurainen, Lasarte-Orian, Hernanin eta Astigarragan. Norabidea markatzen ari diren herri-bideetako seinaleak dira. Autopistetako peajeek ilarak sortzen dituzte oraindik, ordea. Nor... [+]


Ur nahasiak ikasgeletan

Hezkuntza arloan, Hego Euskal Herrian LOMCE legeak markatu du azken urteetako dinamika eta epe laburrean behintzat hala izaten jarraituko du. Hala, ikasturte honetan ere, Jaurlaritzaren Heziberri planak eta bestelako adabakiek puntu batzuen eragina arindu arren, Madrilen... [+]


Arcelorrek labea itzali eta sua piztu du

Euskal Herrian altzairua ekonomiaren motorretako bat izan da Trianoko mineralarekin egindako totxoak esportatzen zituzten garaitik. Egun, altzairugintzaren pisua ez da hainbestekoa, baina bai sinbolikoa. Arcelor Mittalek Zumarragan eta Sestaon dituen lantegien itxierak azken... [+]


TTIP, CETA... 2017: Merkataritza Askeko Akordioak geldiarazteko urte erabakigarria

Merkataritza eta inbertsio itun handiek, uneon, gero eta garrantzi handiagoa dute debate politiko eta sozialean. Baina makro-hitzarmen horiek izozmendi eskerga baten tontorra baino ez dira.


2017-02-24 | Ane Irazabal
Ongi etorri harresiz jositako Europara

Errefuxiatuen aferak Bruselako agintarien benetako aurpegia estalgabetu du. Europako eskuina eta sozialdemokrazia hurbildu egin dira mugimendu ultranazionalisten diskurtsoetara. Inkesten presioa garondoan sentitu dute eta bozak ez galtzeko politika berrantolatzeari ekin diote... [+]


2017-02-23 | Mikel Asurmendi
Euskal instituzioa sortu da!

“Sortuko ahal da!”. Iparraldeko Herri Elkargoaren karietara iragarritako desioa izan zen iaz: urteko joan-jinean, solastoki eta gune politikoetan bermatutako egitasmoa abian da dagoeneko. Ez haatik, tirabira eta gorabeherarik gabe. V. Errepublikako lehenbiziko euskal... [+]


Donostia 2016: amaitu da festa

Azkar pasa da Donostia Europako Kultur Hiriburu izan den urtea ezta? Nolanahi, errepasatzen hasita etorkizunean ere zeresana eman dezaketen gaiak plazaratu dira proiektuaren inguruan. Donostia 2016ri begiratu diogu, Donostia 2017tik.


Katalunia, prozesu soberanista eta ‘prozesismoa’ren artean

Kataluniako agenda politikoak elkarri tinko lotutako bi une goren izango ditu 2017an. Batetik, Generalitatearen aurrekontuen eztabaida eta onarpena –edo onarpen eza–, zeinaren tramitea otsailean amaituko den. Bestetik, katalan instituzioek bultzatutako... [+]


Eguneraketa berriak daude